Kraków

[Moritz von Oranien-Nassau]

Stołeczne miasto Regencji Galicji i Lodomerii. Zamieszkuje je 179 tys.osób.

Widoki Miasta

Zamek na Wawelu-dawna rezydencja cesarza,dziś siedziba regenta.

[Moritz von Oranien-Nassau]

Historia

Prehistoria
200 000 lat p.n.e. – środkowy paleolit
Pierwsze ślady człowieka w grotach w okolicy Ojcowa.
Ślady człowieka w jaskiniach Jury Krakowsko-Częstochowskiej, do których należą także jaskinie pod wzgórzem wawelskim.
Przejście od formy stada ludzkiego do wspólnoty pierwotnej.
Z tego okresu znaleziono narzędzia przy ul. Królowej Jadwigi, na Sowińcu i na wzgórzu wawelskim.
90 000 – 40 000 lat p.n.e.
Środkowy paleolit.
Pojawienie się grup zbieracko-łowieckich.
Ślady bytności człowieka z tego okresu odkryto w Borku Fałęckim.
40 000 lat p.n.e. – Ślady osad paleolitycznych na terenie Wawelu i Zwierzyńca.
40 000 – 8000 lat p.n.e.
Paleolit górny.
Początki tkactwa.
Obozowiska łowców mamutów w rejonach między Zwierzyńcem a Laskiem Wolskim.
Osadnictwo schyłkowo-paleolityczne w rejonie Borku Fałęckiego, Kobierzyna, Tyńca.
8000 – ok. 5000 lat p.n.e. – Osady zaliczane do kultury komornickiej w Borku Fałęckim i Zakrzówku.
5300 – ok. 2200 lat p.n.e. – Osady neolityczne na terenach Mogiły, Nowej Huty, Bieńczyc, Wyciąża.
XVIII – VIII w. p.n.e.
Epoka brązu, rozwija się przemysł hutniczy i ceramiczny.
Z tego okresu w wykopaliskach znaleziono formy do wytapiania narzędzi i ozdób.
Wzrost znaczenia starszyzny rodowej w kulturze wspólnoty pierwotnej.
XIV w. p.n.e.
Początek okresu kultury łużyckiej.
Osady rolniczo-hodowlane m.in. na Wawelu.
Rejon Krakowa jest już stosunkowo gęsto zaludniony.
Cmentarz grobów ciałopalnych oraz osada w Prokocimiu.
VIII – V w. p.n.e.
Epoka żelaza, w początkowym, tzw. halsztackim okresie.
Początek upadku kultury łużyckiej. Prawdopodobną przyczyną był najazd Scytów i Celtów.
V w. p.n.e. – Pojawienie się ludności kultury pomorskiej w Małopolsce.

Starożytność
IV w. p.n.e.
Ślady kultury celtyckiej na terenie Polski południowej; osady rolnicze.
Prawdopodobne wprowadzenie koła garncarskiego.
Początek rozwoju przemysłu hutniczego – z tego okresu pochodzą dymarki w Igołomii, Podłężu i Wyciążu.
I – IV w. – Kontakty handlowe z kupcami rzymskimi (w wykopaliskach z tego okresu znajdowane są m.in. monety rzymskie).
I – V w. – Silny ośrodek przemysłu hutniczego w okolicach Krakowa – Igołomia, Tropiszów oraz tereny dzisiejszej Nowej Huty.
III – V w. – Zakłady garncarskie w rejonie Igołomi i Tropiszowa.
IV – VII w. – Wyludnienie terenów dzisiejszej Małopolski i upadek kultury, związane z najazdem Hunów i wędrówkami ludów.
VI – VII w. – Opanowanie terenów Małopolski przez Słowian.
VII – VIII w. – Prawdopodobne powstanie kopców Krakusa i Wandy.
VIII w. – Osadnictwo na Wawelu.

Lata 800–1137 – okres powstawania państwa polskiego
801 – 850 – Powstanie pierwszej osady otoczonej palisadą.
955 – 965 – Kraków znalazł się pod panowaniem czeskim.
965/966 – Najstarsza wzmianka o Krakowie, wypowiedziana przez arabskiego podróżnika Ibrahima ibn Jakuba.
987 – 989 – Kraków zostaje włączony do państwa Piastów.
990 – 992 – Mieszko I, wraz z żoną Odą, poddał opiece Stolicy Apostolskiej swoje państwo.
1000 – Podporządkowanie biskupa krakowskiego Poppona arcybiskupowi gnieźnieńskiemu podczas wizyty cesarza Ottona III w Polsce[1].
1013 – Prowincja krakowska oddana została przez Bolesława I Chrobrego synowi Mieszkowi II. Budowa rezydencji książęcej i nowych obiektów sakralnych na Wawelu.
1020 – Bolesław Chrobry rozpoczął budowę pierwszej Katedry Wawelskiej.
1025, 17 czerwca – śmierć Bolesława I Chrobrego, pierwszego koronowanego władcy Polski, panującego również nad Małopolską.
1039 – Kazimierz Odnowiciel zajął Wielkopolskę i dawną ziemię Wiślan wraz z Krakowem.
1040 – Kraków zaczął pełnić funkcję stolicy Polski, po zrujnowaniu przez Brzetysława I Poznania i Gniezna.
1041 – Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę ze zniszczonego Gniezna do Krakowa. Kraków stał się oficjalnie stolicą Polski.
1044 – Fundacja pierwszego klasztoru na ziemiach polskich w Tyńcu pod Krakowem.
1046 – Pierwszy metropolita Polski Aaron, którego siedziba znajdowała się w Krakowie.
1. połowa XI w. – Budowa drewnianego kościoła św. Wojciecha.
1072 – Biskupem Krakowa został Stanisław ze Szczepanowa.
1076:
25 grudnia – koronacja na króla Polski Bolesława II Śmiałego w Katedrze Gnieźnieńskiej.
Powołanie mennicy państwowej w Krakowie.
1079:
Rozpoczęcie budowy kościoła św. Andrzeja, z fundacji palatyna Sieciecha. Kościół ten był główną świątynią osady Okół. Budowę ukończono w roku 1098.
11 kwietnia – zabójstwo biskupa Stanisława ze Szczepanowa przez króla Bolesława II Śmiałego.
Ucieczka Bolesława II Śmiałego na Węgry związana z zabójstwem biskupa Stanisława oraz buntem możnych przeciw prowadzonej przez niego polityce.
Objęcie władzy zwierzchniej przez Władysława I Hermana. Kraków przestał być stolicą państwa na rzecz Płocka.
1085 – Początek budowy kościoła św. Idziego.
1088 – Przeniesienie ciała biskupa Stanisława ze Skałki do Katedry Wawelskiej.
ok. 1090 – Władysław I Herman rozpoczął budowę drugiej, romańskiej katedry na Wawelu.
1102 – Zajęcie Krakowa przez Bolesława III Krzywoustego.
1113 – Gall Anonim rozpoczął pisanie pierwszej kroniki polskiej, w której przedstawił dzieje Polski od początku dynastii Piastów po czasy mu współczesne. Kronikę ukończył w 1116 r.
1115 – Konsekracja krypty św. Leonarda w Katedrze Wawelskiej przez biskupa krakowskiego Maura.
1123 – Pierwsza historyczna wzmianka o Prądniku Białym, nosił nazwę Prutnic i należał do biskupów krakowskich.
1125 – Pierwszy udokumentowany pożar Krakowa.

Lata 1138–1319 – okres rozbicia dzielnicowego Polski
1138:
Bolesław III Krzywousty ustanowił, w statucie sukcesyjnym, Kraków stolicą dzielnicy senioralnej i siedzibą księcia zwierzchniego (princepsa). Kraków odzyskał status stolicy Polski.
28 października – śmierć Bolesława III Krzywoustego. Księciem zwierzchnim został Władysław II Wygnaniec.
1142 – Konsekracja drugiej Katedry Wawelskiej (Hermanowskiej) przez biskupa krakowskiego Roberta.
1146:
Ucieczka do Niemiec Władysława II Wygnańca po klęsce w wojnie z „juniorami”.
Władzę w Krakowie przejął Bolesław IV Kędzierzawy, książę mazowiecki.
1162:
Sprowadzone zostały z Czech do Krakowa siostry zakonu Norbertanek. Jaksa z Kopanicy ufundował dla nich klasztor.
Jaksa z Kopanicy, zamożny szlachcic, późniejszy założyciel zakonu bożogrobców, podarował klasztorowi norbertanek łąkę między Zwierzyńcem a Łobzowem – dzisiejsze Błonia.
1173, 5 stycznia – zmarł w Krakowie Bolesław IV Kędzierzawy, pierwszy władca z dynastii Piastów pochowany w Krakowie na Wawelu. Księciem zwierzchnim został Mieszko III Stary, książę Wielkopolski.
1177 – W Małopolsce wybuchł bunt możnowładztwa przeciwko Mieszkowi III Staremu. Mieszko Stary został wygnany z kraju, a na tron krakowski powołany Kazimierz II Sprawiedliwy, najmłodszy syn Bolesława III Krzywoustego, który łamiąc postanowienia senioratu zalegalizował swe rządy na zjeździe w Łęczycy.
1184 – Sprowadzenie do Krakowa ciała św. Floriana.
1185 – Rozpoczęcie budowy kościoła św. Floriana. W 1216 roku kościół konsekrowany został przez biskupa krakowskiego i kronikarza Wincentego Kadłubka.
1191 – Tymczasowe opanowanie Krakowa przez Mieszka III Starego.
1194 – Władzę w Krakowie przejął małoletni Leszek Biały, książę krakowski. W rzeczywistości rządy sprawowała regencja, na której czele stanęła Helena znojemska. Współregentami zostali wojewoda krakowski Mikołaj i biskup krakowski Pełka.
1198:
Na mocy porozumienia o opiece nad Leszkiem Białym, władzę przejął Mieszko III Stary.
Pierwsza pisana wzmianka o wsi Bawół. Wieś ta stała się jednym z zalążków późniejszego miasta Kazimierz.
1200, 5 maja – trzęsienie ziemi w Krakowie.
1202, 13 lub 14 marca – śmierć Mieszka III Starego w Kaliszu. Objęcie rządów przez jego syna Władysława III Laskonogiego.
1202 lub 1206 – Obalenie przez możnych Władysława III Laskonogiego. Powołanie na tron krakowski Leszka Białego.
1205 – spłonęła Katedra na Wawelu.
1208 – Wincenty Kadłubek, autor Kroniki Polskiej (Chronica Polonorum), wybrany został na biskupa krakowskiego. Był pierwszym biskupem powołanym na to stanowisko z wyboru kanonicznego.
1210, 9 czerwca – Mieszko I Plątonogi objął rządy, po przywróceniu przez papieża Innocentego III zasady senioratu.
1212, 11 maja – pierwsza udokumentowana wzmianka o Bieżanowie. Był to rodzinny zapis testamentowy mówiący o rycerzu Radwanie, który swej bratowej zwraca dobra Bieżanowa.
1218, 29 września – Iwo Odrowąż, po wyborze przez kapitułę, został zatwierdzony na biskupa krakowskiego przez papieża Honoriusza III.
1220:
Biskup krakowski Iwo Odrowąż założył, na Prądniku Białym, pierwszy szpital na terenie dzisiejszego Krakowa, prowadzony przez Zakon Kanoników Ducha Świętego, przeniesiony do Krakowa w 1244 r.
Poświadczony po raz pierwszy włodarz Krakowa. Oznacza to początki organizacji krakowskiej gminy miejskiej[2].
1222:
Powstanie w Krakowie zgromadzenia dominikanów. Ten pierwszy polski zakon wziął w posiadanie kościół św. Trójcy (obecny dominikanów), parafia miejska została przeniesiona do kościołów Mariackiego i Wszystkich Świętych.
Biskup krakowski Iwo Odrowąż sprowadził cystersów i osadził ich we wsi Mogiła, ufundował również kościół. Powstało tam, istniejące do dziś, opactwo z klasztorem i kościołem.
1223:
12 marca – poświęcono kościół Świętej Trójcy w Krakowie.
Z inicjatywy biskupa Iwo Odrowąża, powstała pierwsza w mieście szkoła parafialna.
1225 – Nieudana próba opanowania Krakowa przez Henryka Brodatego.
1227:
24 listopada – zbrodnia gąsawska. Książę Leszek Biały został zamordowany w Gąsawie.
1228:
Początek walk o Kraków książąt Konrada mazowieckiego, Władysława Laskonogiego i Henryka Brodatego.
Z tytułu opieki nad małoletnim Bolesławem V Wstydliwym władzę przejął Władysław Laskonogi. Osłabiony konfliktem w Wielkopolsce, przekazał rządy Henrykowi Brodatemu.
1229 – Krótkotrwałe opanowanie Krakowa przez Konrada I mazowieckiego.
1230 – Pożar kościoła katedralnego.
1237:
Książę Henryk Pobożny sprowadził franciszkanów z Pragi.
Doprowadzenie do Krakowa w okolice dzisiejszego klasztoru oo. reformatów wody rzeki Rudawa, za pomocą koryta Młynówki Królewskiej.
Powstały Górne Młyny Królewskie, przedsiębiorstwo działające w rejonie rozwidlenia dzisiejszych ulic Łobzowskiej i Garbarskiej.
1238, 19 marca – śmierć Henryka I Brodatego w Krośnie Odrzańskim, władzę przejął jego syn Henryk Pobożny.
1239 – Kunegunda (Święta Kinga), córka króla Węgier Beli IV została zaślubiona księciu Bolesławowi Wstydliwemu według kanonicznej formy sponsalia de futuro.
1241:
18 marca – I najazd mongolski na Polskę: bitwa z Tatarami pod Chmielnikiem, zakończona klęską rycerstwa krakowskiego i sandomierskiego.
28 marca – Tatarzy zdobyli i ograbili Kraków.
31 marca – spalenie Krakowa. Ocalał jedynie kamienny kościół św. Andrzeja i Wawel. Zginęło około 3 tys. ludzi.
1 kwietnia – połączenie sił tatarskich w rejonie Krakowa. Po połączeniu sił Batu-chan wyruszył na Śląsk.
9 kwietnia – śmierć księcia Henryka Pobożnego w bitwie pod Legnicą.
10 lipca – książę Konrad mazowiecki wkroczył do zniszczonego przez Tatarów Krakowa.
1244 – Z Prądnika pod Krakowem do Krakowa, za sprawą biskupa Jana Prandoty, zostali sprowadzeni Duchacy (Zakon Kanoników Ducha Świętego)[4].
1243, 25 maja – Małopolanie pobili pod Suchodołem upominającego się o Kraków Konrada mazowieckiego. Władzę nad Małopolską objął syn Leszka Białego, Bolesław Wstydliwy.
1246 – Ostatni, nieudany najazd na Kraków pod wodzą Konrada mazowieckiego.
1249 – Konsekracja kościoła św. Franciszka w Krakowie.
1254:
Biskup Jan Prandota powitał na Błoniach poselstwo z Asyżu przekazujące bullę kanonizacyjną biskupa Stanisława ze Szczepanowa, zamordowanego w 1079 r. przez króla Bolesława II Śmiałego.
maj – Uroczystości kanonizacyjne biskupa Stanisława w Krakowie. Na uroczystości przybyło wielu książąt piastowskich, wśród nich książę krakowski Bolesław Wstydliwy, książę wielkopolski Przemysł I, książę kujawski Kazimierz, książę mazowiecki Siemowit oraz książę opolski Władysław. W związku z kanonizacją katedra wawelska otrzymała szereg przywilejów odpustowych.
1257:
Przed 1257, a więc przed lokacją – Budowa fundamentów murowanego kościoła Najświętszej Panny Marii, na miejscu przyszłego Rynku.
Przed 1257, a więc przed lokacją – Powstanie ul. Grodzkiej, wychodzącej z Rynku nie pod kątem prostym, czyli niezgodnie z zasadami prawa lokacyjnego.
Przed 1257, a więc przed lokacją – Powstanie ul. Brackiej, Kanoniczej, Mikołajskiej. Ulice te zachowały krzywizny w celu uniknięcia już istniejących obiektów, czyli niezgodne z zasadami prawa lokacyjnego.
Przed 1257, a więc przed lokacją – Powstanie kościołów św. Jana i św. Wojciecha, stojących ukośnie do wszystkich osi, czyli niezgodnie z zasadami prawa lokacyjnego.
5 czerwca – lokacja Krakowa na prawie magdeburskim. Książę sandomierski i krakowski, Bolesław zwany Wstydliwym, ogłosił uroczyście akt lokacji Krakowa, w przytomności matki księcia, Grzymisławy, jego świątobliwej małżonki Kunegundy, duchownych i świeckich dostojników[5].
Wytyczenie Rynku krakowskiego.
Z inicjatywy Bolesława Wstydliwego sprowadzeni zostali do Polski zakonnicy reguły św. Augustyna – Markowie.
1259:
31 stycznia – trzęsienie ziemi w Krakowie o sile szacowanej na 4,8 stopni w skali Richtera.
Początek budowy na wzgórzu wawelskim zamku kamiennego.
Drugi najazd tatarski, pod wodzą chana Burondy, na Polskę. Kraków został zdobyty, ocalał tylko Wawel. Książę Bolesław V Wstydliwy schronił się przed najeźdźcami na Węgrzech. Walki trwały do 1260 r.
1265 – Początek budowy drewnianego grodu na wzgórzu wawelskim.
1267 – Zaczęto prowadzić Rocznik kapituły krakowskiej – bezcenne źródło informacji o tym okresie.
1270, 17 sierpnia – rozpoczęła się trzydniowa pielgrzymka króla węgierskiego Stefana V do Krakowa.
1279, 10 grudnia – w krypcie kościoła franciszkanów w Krakowie pochowano księcia Bolesława V Wstydliwego[6].
1282 – Biskup Paweł z Przemiankowa i wojewoda sandomierski Janusz Starży stanęli na czele buntu możnowładztwa przeciw Leszkowi Czarnemu.
1285:
Drugi bunt możnowładztwa przeciw Leszkowi Czarnemu.
Książę Konrad Mazowiecki podczas walk z księciem Leszkiem Czarnym opanował Kraków, nie mogąc jednak zdobyć Wawelu spalił miasto.
Z inicjatywy Leszka Czarnego, Kraków zaczęto otaczać fortyfikacjami obronnymi w postaci fos oraz budowli drewniano-ziemnych[7].
1287 – Trzeci najazd na Kraków Tatarów pod wodzą Tole Buki i Nogaj-chana. Dzięki wybudowanym fortyfikacjom miasto nie zostało zdobyte. Oblężenie trwało do 1288 r.
1288:
30 września – władca Polski książę Leszek Czarny zmarł bezpotomnie w Krakowie.
Zajęcie Krakowa przez księcia wrocławskiego Henryka IV Prawego, który był desygnowany przez Leszka Czarnego, jego rządy trwały do 1290 r.
1290:
Za panowania Przemysława II Kraków na krótko stracił status stolicy, stolicę stanowił ponownie Poznań.
Na miejscu drewnianej świątyni, rozpoczęto budowę Kościoła Mariackiego. Budowa kościoła zakończona została w roku 1300.
Wacław II Czeski, późniejszy król polski, wybrany został przez możnowładztwo na tron krakowski.
Władysław Łokietek, na krótko, zajął Kraków.
1291 – Kraków zajęty został przez wojska czeskie na okres 15 lat.
1294 – Jan Muskata, poplecznik czeskich królów i zagorzały przeciwnik Władysława Łokietka, objął biskupstwo w Krakowie.
1296 – Za panowania Wacława II Czeskiego, Kraków stał się ponownie stolicą Polski.
1298 – Z inicjatywy Wacława II Czeskiego rozpoczęto budowę murowanych z kamienia fortyfikacji oraz poszerzono miasto ku północy do dzisiejszej Bramy Floriańskiej (wzmiankowane w 1306 r.).
1299 – Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 2.000.
1300:
Sierpień – koronacja na króla polskiego, Wacława II Czeskiego w katedrze gnieźnieńskiej. Koronacji dokonał arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka, dotychczasowy przeciwnik rządów czeskich w Polsce.
Podjęto prace przy rozbudowie zamku wawelskiego.
Pierwsze wzmiankowanie Rynku krakowskiego pod nazwą Ring[8].
1304 – Pierwsza wzmianka o Żydach zamieszkujących Kraków i o ulicy Żydowskiej, obecnie ul. św. Anny.
1305:
21 czerwca – w Pradze zmarł Wacław II Czeski, objęcie rządów przez jego syna Wacława III Czeskiego (tytularny król polski – niekoronowany).
Pożar strawił katedrę wawelską.
1306:
8 maja – wybuchł wielki pożar koło kościoła Wszystkich Świętych. Zniszczył on nie tylko okoliczne domy, ale zniszczył również Zamek z Katedrą.
15 maja – książę Władysław Łokietek zajął Wawel, jednak sam Kraków pozostał wierny Czechom. Dopiero po śmierci króla Wacława III Czeskiego (4 sierpnia 1306 r.) poddał się Łokietkowi.
4 sierpnia – Wacław III Czeski został zamordowany w Ołomuńcu.
Zajęcie Krakowa przez Władysława Łokietka, który nadał miastu przywileje podatkowe i handlowe (m.in. prawo składu), oraz potwierdził autonomiczność miasta.
1311:
Bunt wójta Alberta przeciw Władysławowi Łokietkowi.
Połączenie podgrodzia Okół z resztą miasta Krakowa, po rozebraniu murów od strony Wawelu. Stopniowo nowe mury podciągnięto po Wawel tworząc miasto i zamek.
1312 – Po stłumieniu buntu niemieckiego mieszczaństwa pod wodzą wójta Alberta, Władysław Łokietek cofnął przywileje nadane Krakowowi w 1306 r. i ograniczył samorząd miejski.
1315, 27 czerwca – książę Władysław Łokietek zawarł w Krakowie sojusz z władcami Danii, Szwecji, Norwegii, Meklemburgii, książętami z Rugii i Pomorza Zachodniego skierowany przeciw margrabiemu Brandenburgii Waldemarowi Wielkiemu, który był sojusznikiem króla Czech Jana Luksemburskiego, wroga Łokietka roszczącego sobie pretensje do korony polskiej.

Lata 1320–1385 – okres Zjednoczonego Królestwa Polskiego
1320:
20 stycznia – koronacja Władysława Łokietka i jego żony, Jadwigi, w ocalałej po pożarze części katedry wawelskiej. Od tego momentu Kraków stał się miejscem koronacji królów Polski. Koronacja Władysława Łokietka kończy okresu rozbicia dzielnicowego Polski.
Z inicjatywy biskupa Nankiera rozpoczęta została budowa nowej gotyckiej, trzeciej z kolei, katedry wawelskiej (1 – przedromańska, 2 – romańska, 3 – gotycka). Budowa została zakończona w roku 1364.
1322 – Sąd ziemski przysądził kapitule katedralnej wieś Bawół, której grunty weszły później w obręb miasta Kazimierz.
1324 – Umowa handlowa z Koszycami.
1331 – Władysław Łokietek nadał Krakowowi przywileje wolności od ceł na terenie całego państwa.
1333:
2 marca – zmarł Władysław Łokietek. Był pierwszym władcą Polski pochowanym w katedrze na Wawelu, która od tego momentu zaczęła pełnić rolę nekropolii królewskiej.
25 kwietnia – Kazimierz Wielki i jego żona Aldona Anna Giedyminówna zostali koronowani w katedrze na Wawelu.
1335 – Król Kazimierz Wielki założył przy Krakowie miasto, któremu nadał własne imię (Kazimierz).
1338 – Przywilej królewski Kazimierza Wielkiego dla kupców krakowskich.
1340 – Nadanie przez Kazimierza Wielkiego wsi Bawół miastu Kazimierz.
1342:
Dokument Kazimierza Wielkiego określający zasady sprzedaży sukna w Krakowie. Przywożone sukno mogło być sprzedawane tylko w kramach, później zwanych sukiennicami.
Kazimierz Wielki sprowadził z Czech do Krakowa zakon augustianów. Augustianie objęli później kościół św. Katarzyny.
1345, 12 lipca – oblężenie Krakowa: pod Kraków podeszły wojska Jana Luksemburczyka, króla czeskiego, ale zostały odrzucone od miasta i pobite.
1347 – Dekret Kazimierza Wielkiego zwany „Statutem Żup Krakowskich”, regulujący przemysł górniczy.
1348 – Epidemia dżumy (czarnej śmierci), która trwała do 1351 r.
1349, 13 grudnia – Kazimierz Wielki nakazał utopić w Wiśle kaznodzieję i wikarego katedry wawelskiej, księdza Marcina Baryczkę. Za ten czyn król został obłożony klątwą przez papieża Klemensa VI.
1350 – Papież nakazał Kazimierzowi Wielkiemu, w celu zdjęcia klątwy nałożonej za zabójstwo księdza Baryczki, budowę szeregu kościołów. W tych okolicznościach powstały na Kazimierzu kościoły św. Katarzyny i Bożego Ciała.
1352 – Król pożyczył od rajców wielką kwotę 1.600 kop groszy.
1353 – Dekret królewski zabraniający korzystania z drogi na Ruś obcym kupcom. Dekret ten stworzył krakowianom monopol na handel.
1354 – Dekret królewski zabraniający handlu w Krakowie pomiędzy kupcami nie krakowskimi (tzw. Dekret handlu „gościa gościem”).
1355 – Z fundacji Mikołaja Wierzynka (starszego) rozpoczęta została budowa prezbiterium Kościoła Mariackiego w Krakowie. Budowa zakończona została w 1365 r.
1356:
5 października – Kazimierz Wielki powołał do życia Sąd wyższy prawa niemieckiego na zamku krakowskim.
5 października – Kazimierz Wielki ustanowił Sąd Sześciu Miast, w którym ławnicy z Wieliczki zasiadali na równi z ławnikami z Krakowa, Olkusza, Kazimierza, Sącza i Bochni.
1357 – Na terenach podkrakowskiej wsi Łobzów, Kazimierz Wielki wzniósł zamek, przekształcony później przez Stefana Batorego w renesansowy pałac.
1358:
Przywilej Kazimierza Wielkiego nadany miastu Kraków, regulujący zasady funkcjonowania instytucji miejskich.
Kazimierz Wielki zrzekł się na rzecz miasta Krakowa prawa do większości należących do króla obiektów na Rynku krakowskim.
1360 – Zaraza i głód w Krakowie.
1362 – Książę austriacki Rudolf IV uzgodnił z Kazimierzem Wielkim warunki kontaktów handlowych pomiędzy Krakowem i Wiedniem.
1363:
21 maja – w Krakowie odbył się ślub króla Czech i cesarza rzymskiego Karola IV z wnuczką króla Kazimierza Wielkiego, Elżbietą pomorską.
Poselstwo polskie w Awinionie przedstawiło papieżowi Urbanowi V prośby króla Kazimierza Wielkiego, a wśród nich postulat założenia w Krakowie uniwersytetu.
1364:
28 marca – w obecności króla Kazimierza Wielkiego arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki dokonał uroczystej konsekracji katedry wawelskiej, co kończyło rozpoczętą 44 lata wcześniej budowę.
12 maja – Kazimierz Wielki powołał do życia Akademię Krakowską.
22 maja – Kazimierz Wielki nadał prawa miejskie Skawinie.
1 września – papież Urban V wydał bullę powołującą do życia Akademię Krakowską.
Wrzesień – zjazd monarchów w Krakowie, na którym miano rozstrzygnąć konflikt pomiędzy Habsburgami i Andegawenami dotyczącego patriarchatu akwilejskiego. W zjezdzie udział wzięli: cesarz Karol IV, król Węgier Ludwik Andegaweński, Waldemar Duński, król Cypru Piotr, Rudolf IV książę Austrii, Siemowit III książę mazowiecki, Władysław Opolczyk książę opolski, Bogusław V Pomorski książę słupski oraz książę Bolko Świdnicki. Według legendy monarchów miał podejmować ucztą patrycjusz krakowski Mikołaj Wierzynek (młodszy), bankier króla Kazimierza Wielkiego.
1366:
Kazimierz Wielki założył przy Krakowie miasto na prawie magdeburskim, któremu nadał nazwę Florencja, pochodzącą od wezwania kościoła parafialnego. W XV w. pierwotną nazwę Florencja wyparła nazwa Kleparz (Clepardia).
Siostry Norbertanki zawarły umowę z magistratem Krakowa, zamieniając ziemię dzisiejszych Błoń krakowskich na kamienicę przy ulicy Floriańskiej.
1367:
Kazimierz Wielki przeprowadził reformę monetarną i wprowadził do obiegu grosz krakowski.
Kazimierz Wielki nadał przywileje Żydom małopolskim.
Wielki pożar Krakowa.
1368:
21 kwietnia – król Kazimierz Wielki wydał Statut żupny.
Kazimierz Wielki mianował bankiera żydowskiego Lewko, na żupnika największego zakładu przemysłowego w ówczesnej Europie – Żupy krakowskiej.
1370:
5 listopada – król Kazimierz Wielki umarł o wschodzie słońca.
17 listopada – Ludwik Andegaweński został koronowany na Wawelu na króla Polski (Polska Andegawenów).
Zaraza morowa.
1373 – Władze miejskie Krakowa wydały zarządzenie o obowiązku utrzymywania w czystości ulic przez właścicieli przyległych kamienic.
1374 – Rada miejska Krakowa uchwaliła pierwszy porządek ogniowy obowiązujący w mieście.
1376 – Pierwsza pisana wzmianka o osadzie Stradom.
1378:
Ludwik Andegaweński potwierdził przywileje miasta Krakowa w zamian za prawo do sukcesji tronu polskiego.
Konsekracja kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty przez biskupa krakowskiego Jana.
1380:
29 grudnia – zmarła Elżbieta Łokietkówna. Namiestnikami Zjednoczonego Królestwa Polskiego zostali przywódcy stronnictwa prowęgierskiego: krakowski biskup Zawisza z Kurozwęk i czterej wielkorządcy.
Początek przebudowy krakowskich Sukiennic, wybudowanych w okresie panowania w Krakowie księcia Bolesława Wstydliwego. Prace zakończono w roku 1400, Sukiennice uzyskały charakter budowli gotyckiej.
1382, 10 września – w Trnawie zmarł król Polski i Węgier, Ludwik Andegaweński.
1383 – Ukończona została budowa Wieży Ratuszowej w Krakowie.
1384, 15 października – Jadwiga została koronowana na króla Polski, na zamku w Krakowie, przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę.
1385 – Przybycie poselstwa wielkiego księcia litewskiego Jagiełły z prośbą o rękę Jadwigi (Unia w Krewie).

Lata 1386–1453 – okres panowania pierwszych Jagiellonów
1386:
15 lutego – Władysław Jagiełło ze swoim bratem Wiguntem przyjęli chrzest w kościele św. Franciszka z Asyżu w Krakowie.
18 lutego – Jadwiga i Władysław Jagiełło uroczyście zawarli związek małżeński w katedrze na Wawelu.
4 marca – koronacja Władysława Jagiełły na króla Polski przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę.
1387 – Kraków jest poświadczony jako miasto członkowskie Hanzy.
1388 – Miasto Kraków zakupiło wieś Grzegorzowice (Grzegórzki), a w roku następnym wieś Dąbie.
1389 – Z inicjatywy Kongregacji Kupieckiej, został ustanowiony pierwszy w Krakowie cennik na towary rzemieślnicze.
1392 – Rozpoczęcie przebudowy kościoła Wniebowzięcia Maryi Panny (kościoła Mariackiego) z typu halowego na bazylikowy. Przebudowa ukończona została w 1397 r.
1393 – Królowa Jadwiga założyła przy katedrze Kolegium Psałterzystów.
1394 – Mieszczanin Piotr Gerardorf nabył kamienicę zwaną Lapidea Magna, prawdopodobnie na zlecenie króla. Kamienica ta, uwolniona od długów i zobowiązań wobec żydowskich sąsiadów, stała się zalążkiem i siedzibą Collegium Maius.
1395:
Władysław Jagiełło i jego żona Jadwiga ufundowali kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny z klasztorem Karmelitów Trzewiczkowych na Garbarach.
Kulminacja sporu między Krakowem a Lwowem.
1397:
11 stycznia – dzięki staraniom Jadwigi Andegaweńskiej, Akademia Krakowska uzyskała zezwolenie papieskie na organizację wydziału teologicznego.
Jadwiga Andegaweńska i Władysław Jagiełło sprowadzili do Krakowa zakon Karmelitów.
1399:
17 lipca – na skutek komplikacji poporodowych zmarła Jadwiga Andegaweńska, królowa Polski. Na krótko przed śmiercią powiedziała przebywającemu w Krakowie krzyżackiemu komturowi: „Dokąd ja żyję, potrwa pokój, ale kiedy umrę, macie pewną wojnę z Polską”[9].
Pierwsza pisemna wzmianka o miejskim wodociągu „rurmusie”, zasilanym wodami rzeki Rudawy.
1400:
24 lipca – w Collegium Maius odbyły się pierwsze wykłady akademickie.
26 lipca – Władysław Jagiełło nadał przywilej Akademii Krakowskiej, reaktywując działalność uczelni. Fundusze na uczelnię pochodziły ze sprzedaży klejnotów zmarłej królowej Jadwigi.
1402, 29 stycznia – ślub Władysława Jagiełły z Anną Cylejską w katedrze wawelskiej.
1403:
25 lutego – koronacja Anny Cylejskiej, drugiej żony Władysława Jagiełły.
Trzęsienie ziemi w Krakowie.
1405:
26 maja – powstał ogień koło kościółka św. Piotra. Ogarnął on swym działaniem domy przy ulicy Grodzkiej i Kanoniczej oraz kościoły: św. Piotra, św. Marcina, św. Marii Magdaleny, św. Andrzeja i Collegium Juridicum.
Władysław Jagiełło sprowadził z Kłodzka zakon Kanoników Regularnych i osadził ich przy Kościele Bożego Ciała w podkrakowskim Kazimierzu.
1406, 7 grudnia – ścięto oskarżonego o kradzież pieniędzy miejskich Andrzeja Wierzynka, rajcę, potomka znanej i bogatej rodziny kupieckiej Wierzynków.
1407 – Podczas rozruchów przeciw Żydom, od ognia rozpalonego przy kościele św. Anny zapaliła się cała zachodnia część miasta.
1409:
Przybyły z Pragi w roku 1400, Mikołaj Isner, uczony i pedagog, założył w Krakowie bursę dla ubogich studentów z Litwy i Rusi.
Delegacja Uniwersytetu Krakowskiego wzięła udział w soborze w Pizie.
1410:
Władysław Jagiełło opuścił Kraków, udając się na wojnę z Zakonem krzyżackim (Bitwa pod Grunwaldem).
Kongregacja Kupiecka, składająca się w większości z osadników niemieckich, wsparła finansowo wyprawę króla.
1411 – W katedrze wawelskiej zawieszono chorągwie zdobyte podczas wojny z Zakonem Krzyżackim.
1414 – Wystąpienie Pawła Włodkowica, rektora Akademii Krakowskiej, na soborze w Konstancji.
1417:
19 listopada – koronacja Elżbiety Pileckiej, trzeciej żony Władysława Jagiełły.
Decyzja Władysława Jagiełły o rozbudowie Akademii Krakowskiej.
Całkowite zaćmienie Słońca widoczne w Krakowie.
1418 – Władysława Jagiełło nadał prawo patronatu nad kościołem św. Anny mistrzom Akademii Krakowskiej oraz opatowi mogilskiemu. Od tego moment kościół ten stał się kościołem akademickim.
1419 – Wielka powódź w Krakowie, która rozniosła drewno składowane w krakowskim porcie rzecznym.
1420 – Powstanie najstarszej udokumentowanej pieczęci Akademii Krakowskiej.
1421, 8 kwietnia – w Krakowie został podpisany antykrzyżacki sojusz zaczepno-obronny między Władysławem Jagiełło a margrabią Brandenburgii, Fryderykiem I.
1422:
27 września – Kraków świadkował na akcie pokoju melneńskiego, zawartego z Zakonem Krzyżackim.
4 października – akt fundacyjny Kapituły Krakowskiej, ustanawiający parafię w Bieżanowie. W dokumencie tym jest mowa o budowie kościoła drewnianego i o wyznaczeniu dochodu dla plebana.
Władysław Jagiełło zezwolił na budowę fosy wokół Kazimierza.
1423 – Biskupem krakowskim został Zbigniew Oleśnicki, znany ze wzmacniania wpływów kościoła na politykę państwa.
1424:
12 lutego – koronacja Zofii Holszańskiej, czwartej żony Władysława Jagiełły.
31 października – urodził się syn Władysława Jagiełły, Władysław, zwany później Warneńczykiem.
1425 – Chrzest syna Jagiełły, Władysława Warneńczyka w katedrze wawelskiej.
1427, 30 listopada – urodził się syn Władysława Jagiełły, Kazimierz, zwany później Jagiellończykiem.
1428, 14 lutego – chrzest syna Władysława Jagiełły, Kazimierza Jagiellończyka.
1431:
Kilkudniowa dysputa przedstawicieli środowiska uniwersyteckiego z husytami na Zamku Wawelskim.
Zmarł Stanisław ze Skalbmierza, pierwszy rektor odnowionej w 1400 roku Akademii Krakowskiej, prawnik, kanonik kapituły katedralnej na Wawelu.
1432:
Władysław Jagiełło nadał przywilej zezwalający Radzie Miejskiej Krakowa ustanowić trzy jarmarki, w maju, w czerwcu i wrześniu.
Ukończona została budowa fosy wokół Kazimierza.
1433:
9 stycznia – Władysław Jagiełło ogłosił w Krakowie tzw. drugi wielki przywilej dla szlachty.
Wykłady humanistyczne Grzegorza z Sanoka w Akademii Krakowskiej.
1434:
1 czerwca – w Gródku Jagiellońskim zmarł Władysław Jagiełło.
czerwiec – uroczystości pogrzebowe króla Władysława Jagiełły. Król został pochowany na Wawelu.
25 lipca – koronacja Władysława III Warneńczyka na króla Polski, przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Wojciecha Jastrzębca.
1435:
Król Władysław III Warneńczyk zatwierdził Krakowowi zwolnienia podatkowe z lat 1428 i 1431.
Zmarł Paweł Włodkowic, rektor Akademii Krakowskiej.
1438 – Przyjazd do Krakowa poselstwa czeskiego z wiadomością o elekcji nieletniego Kazimierza IV Jagiellończyka na tron czeski.
1439 – Spłonęły ulice św. Anny, Szewska, Szczepańska i św. Mikołaja w Krakowie.
1440 – Poselstwo węgierskie powołało uroczyście Władysława III Warneńczyka na króla Węgier.
1443, 5 czerwca – trzęsienie ziemi w Krakowie. W jego wyniku zawaliło się m.in. sklepienie kościoła św. Katarzyny i kościoła Mariackiego.
1444, 10 listopada – śmierć Władysława III Warneńczyka w bitwie pod Warną nad Morzem Czarnym.
1447:
25 czerwca – po trzyletnim bezkrólewiu, odbyła się koronacja Kazimierza IV Jagiellończyka na króla Polski, dokonana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Wincentego Kota.
Jan z Ludziska, profesor katedry wymowy Akademii Krakowskiej (był oficjalnym mówcą uniwersyteckim), wygłosił mowę w obronie chłopów.
1448 – Marcin Król z Żurawicy ufundował na Uniwersytecie krakowskim pierwszą katedrę astrologii.
1449 – Działał Jędrzej Gałka, zwolennik poglądów Jana Husa, autor Pieśni o Wiklefie i traktatów łacińskich.
1451 – Wybuch epidemii w Krakowie.
1452 – Wielka epidemia w Krakowie.
1453 – Kazania Jana Kapistrana, franciszkanina, włoskiego kaznodziei, wzywające do walki z innowiercami.

Lata 1454–1795 – okres I Rzeczypospolitej
1454:
10 lutego – koronacja Elżbiety Rakuszanki, żony Kazimierza IV Jagiellończyka.
6 marca – ogłoszenie przez króla Kazimierza IV Jagiellończyka aktu inkorporacji Prus. Początek wojny trzynastoletniej.
Kazimierz Jagiellończyk wydał przywilej cerekwicko-nieszawski.
Pożar w Krakowie.
1455 – Wielki pożar w Krakowie.
1456 – Zbigniew Oleśnicki ufundował bursę Jeruzalem.
1457:
21 września – urodziła się Jadwiga Jagiellonka, królewna polska i księżniczka litewska, księżna bawarska.
Kazimierz Jagiellończyk zabronił kupcom polskim i ruskim omijania Krakowa, a kupcom norymberskim i innym obcym handlowania w Krakowie poza jarmarkami.
1461, 16 lipca – starosta rabsztyński Andrzej Tęczyński został zlinczowany przez tłum krakowskich mieszczan w odwecie za pobicie miejscowego płatnerza.
1462, 27 kwietnia – wybuchł pożar w klasztorze OO. Dominikanów, od którego zapaliły się domy przy ulicy Grodzkiej, Brackiej, Gołębiej, Poselskiej i św. Anny, a także kościół i klasztor OO. Franciszkanów oraz pałac biskupi.
1464 – Wobec przygotowywanej krucjaty przeciw Turkom, doszło do wystąpień antyżydowskich.
1465, 7 kwietnia – spalił się Stradom z kościołem i szpitalem św. Jadwigi.
1466 – Zaraza morowa w Krakowie.
1467:
Kazimierz Jagiellończyk ustanowił Jana Długosza wychowawcą swoich synów.
Ponowna zaraza w Krakowie. Król Kazimierz Jagiellończyk z królową udali się na Litwę, dzieci królewskie przebywały w klasztorze tynieckim.
Powstał tryptyk Trójcy Świętej w katedrze wawelskiej.
1469 – Jan Thurzo założył hutę miedzi i srebra w podkrakowskiej Mogile.
1470:
Wybuch epidemii w Krakowie.
Początek odbudowy części Collegium Maius po pożarze oraz rozbudowy budynków uniwersyteckich. Prace trwały do 1491 r.
1472 – Wybuch epidemii w Krakowie.
1473:
Jan Długosz nabył dom, w którym powstała nowa Bursa Kanonistów.
Ukazał się pierwszy druk wykonany przez Kaspra Straube „Almanach na rok 1474”.
Śmierć Jana z Kęt
Pożar w Krakowie.
1475:
31 marca – spaliła się cała dzielnica koło Nowej Bramy i Bramy Mikołajskiej, spłonęło ponad 100 domów.
Rada Miejska wykupiła wójtostwo krakowskie, pozostające dotąd – jako dziedziczne – w rękach prywatnych.
Wydrukowano pierwszą na ziemiach polskich książkę „Explanatio in psalterium”.
Szczytowy okres rozwoju Akademii Krakowskiej, trwający do 1525, zwłaszcza dla katedry matematyki i astronomii.
1476 – Pożar kościoła św. Franciszka w Krakowie.
1477:
Przybył z Norymbergi Wit Stwosz (Veit Stoss).
25 maja – Wit Stwosz, we współpracy z rzemieślnikami krakowskimi, rozpoczął pracę nad Ołtarzem Mariackim w Krakowie. Prace trwały do 1489 r.
Burmistrzem Krakowa został Jan Thurzo – kupiec, przedsiębiorca i patrycjusz z węgierskiego rodu von Bethlemhalva (z Betlanovców).
1480:
Polski historyk Jan Długosz, Filip Kallimach – włoski humanista i pisarz piszący w języku łacińskim, Konrad Celtis – niemiecki humanista, założyli „Sodalitas Litterarum Vistulana” (Nadwiślańskie Towarzystwo Literackie), pierwsze w Polsce towarzystwo literackie.
Wybuch epidemii.
1482:
Wybuch epidemii.
18 lipca – zmarł Szymon z Lipnicy, który w czasie epidemii pomagał dotkniętym chorobą. W wyniku tego wkrótce sam zachorował i zmarł.
1483 – Szwajpolt Fiol założył drukarnię, w której po raz pierwszy na świecie drukowano cyrylicą (były to księgi liturgiczne w języku cerkiewnosłowiańskim).
1485 – Gmina żydowska wyrzekła się uprawiania handlu i pośrednictwa w Krakowie, z wyjątkiem sprzedaży rzeczy zastawionych.
1489 – Adam z Bochynia, lekarz, humanista, profesor Akademii Krakowskiej, opublikował pracę przyrodniczą i medyczną „Fundamentum scienciae nobilissimae secretorum naturae”.
1491:
W Krakowie rozpoczął studia Mikołaj Kopernik.
Na zebraniu doktorów i magistrów uchwalono, że studenci mają mieszkać w bursach, a nie w kwaterach mieszczan.
We wsi Prądnik Czerwony wybudowano pierwszy młyn papierniczy na terenie Polski.
1492:
7 czerwca – w Grodnie zmarł Kazimierz Jagiellończyk.
Pogrzeb Kazimierza Jagiellończyka na Wawelu.
23 września – koronacja Jana Olbrachta na króla Polski, którą poprowadził arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Zbigniew Oleśnicki.
Ponowny pożar budynku Collegium Maius.
1493:
Hartmann Schedler wydał w Norymberdze „Chronicon mundi” (Kroniki świata) z widokami miast europejskich, między innymi pierwszym najstarszym znanym widokiem miasta Krakowa.
Król Jan Olbracht potwierdził prawa miejskie Krakowa.
Zmarł Marcin Bylica, astronom, astrolog i lekarz.
1494:
Czerwiec – ogień ogarnął północną część miasta od Nowej Bramy do ulicy Szewskiej, ogień strawił 8 ulic.
W murze Collegium Maius odkryto skarb: monety, pierścienie i inne kosztowności.
Dekretem króla Jana I Olbrachta Żydzi zamieszkujący rejon placu Szczepańskiego w Krakowie zostali przesiedleni do wschodniej części miasta Kazimierz.
1495:
Mikołaj Kopernik ukończył studia na Uniwersytecie Krakowskim.
Zmarł Wojciech Brudzewski, astronom, filozof, matematyk, profesor Akademii Krakowskiej. Jego uczniem był prawdopodobnie Mikołaj Kopernik.
Pogrom Żydów, jakiego dopuścili się zebrani w Krakowie uczestnicy krucjaty antytureckiej, spowodował usuwanie się ludności żydowskiej do Kazimierza.
Pierwszy przypadek choroby wenerycznej.
1496 – Wybuch epidemii.
1497:
Wybuch epidemii.
Na kopcu Krakusa odbyły się tajemne obrzędy zaduszek wiosennych, z ucztą pogrzebową i paleniem ogni. Praktyki te krytykowane były w „Kazaniach trzemieśniańskich” Michała z Żarnowca.
1498 – Na przedpolu Bramy Floriańskiej wzniesiony został barbakan – najpotężniejsze umocnienie Krakowa.
1499:
6 maja – w Krakowie została zawarta unia krakowsko-wileńska.
Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 10.000.
Pożar zamku wawelskiego.
W Krakowie sejm.
1500 – Początek przebudowy zamku wawelskiego w stylu renesansowym zamku, po ogromnych zniszczeniach spowodowanych pożarem.
1501:
Przybył do Krakowa Franciszek Florentczyk, sprowadzony do przebudowy zamku wawelskiego.
17 czerwca – w Toruniu zmarł Jan I Olbracht.
Pogrzeb w katedrze wawelskiej Jana I Olbrachta.
12 grudnia – koronacja Aleksandra Jagiellończyka na Wawelu przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski kardynała Fryderyka Jagiellończyka.
1503:
Kasper Hochfeder założył pierwszą stałą drukarnię.
Ukazał się najstarszy krakowski druk Kaspra Hochfedera.
1504 – Spłonął Kazimierz.
1505:
30 sierpnia – zmarła polska królowa Elżbieta Rakuszanka, przez 38 lat żona króla Kazimierza IV Jagiellończyka w szczęśliwym i dobranym małżeństwie; była nazywana „matką królów”, spośród jej potomstwa czterej synowie: Władysław, Jan, Aleksander i Zygmunt zostali królami, Fryderyk – biskupem i kardynałem, a Kazimierz – ogłoszony świętym; córki zaś wydano za mąż na dworach zachodniej Europy, dzięki czemu Jagiellonowie spokrewnili się z wieloma królewskimi rodami.
Piorun uderzył w wieżę zamku wawelskiego zwaną Lubranką.
Powstał Kodeks Baltazara Behema.
Wybuch epidemii w Krakowie. Epidemia powtarzała się co roku, aż do 1508 r.
Utworzenie instytucji lekarza miejskiego w Krakowie.
1506:
27 stycznia – drukarnia Jana Hallera wydrukowała Statut Łaskiego, zawierający m.in. tekst Bogurodzicy. Status został rozesłany do wszystkich sądów polskich, stał się fundamentalnym źródłem prawa aż do rozbiorów.
19 sierpnia – w Wilnie zmarł Aleksander Jagiellończyk.
1507:
24 stycznia – koronacja Zygmunta I Starego przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Andrzeja Boryszewskiego.
11 lutego – zmarł w Krakowie Jan z Głogowa, astronom, matematyk i filozof scholastyczny, przedstawiciel przyrodoznawczego nurtu albertyzmu.
Zostało opublikowane dzieło filozoficzne Adama z Bochynia, w którym jako niekonwencjonalny myśliciel wysunął hipotezę nieśmiertelności ludzkości jako gatunku.
1509 – Ogień strawił Stradom z 3 kościołami.
1510, 25 lipca – drukarz pochodzący z Bawarii Florian Ungler założył drukarnię.
1512:
8 lutego – koronacja Barbary Zápolya, pierwszej żony Zygmunta I Starego.
Wybuch epidemii.
1513 – Drukarnia Floriana Unglera wydrukowała pierwszą książkę w języku polskim „Raj duszny”, autorstwa Biernata z Lublina.
1514 – Triumfalny wjazd do miasta, kniazia, hetmana wielkiego litewskiego, Konstantego Ostrogskiego po zwycięstwie nad Moskwą.
1515:
Na zamku wawelskim rozpoczął obrady sejm walny.
Wybuch zarazy.
1517:
Powstała drukarnia Hieronima Wietora.
Na Rynku odbył się turniej rycerski, w obecności króla Zygmunta Starego i posła cesarskiego, po którym przyjmowano monarchę na ratuszu.
Wybuch epidemii.
1518:
18 kwietnia – koronacja księżniczki mediolańskiej Bony Sforzy, na królową Polski i jej zaślubiny z Zygmuntem I Starym w katedrze wawelskiej.
Król Zygmunt Stary zezwolił zamieszkać w Polsce emigrantom żydowskim wygnanym z miast czeskich i morawskich. Osiedlali się oni licznie w Kazimierzu.
1519 – Wybuch epidemii.
1520 – W Akademii Krakowskiej odbył się pierwszy wykład z języka greckiego.
1521:
9 lipca – na wieży katedralnej zawieszono dzwon Zygmunt. Według legendy, dzwon ten został odlany z dział zdobytych w bitwie pod Orszą. Głos tego dzwonu towarzyszy odtąd doniosłym wydarzeniom.
13 lipca – Krakowianie po raz pierwszy usłyszeli głos dzwonu Zygmunt.
Powstała instytucja kontrolna złożona z 32 mężów, a od 1548 z 40 osób, mająca za zadanie łagodzenia konfliktów między patrycjatem a pospólstwem Krakowa.
1522 – w Krakowie odbył się pierwszy proces przeciw luteranom.
1523:
8 września – zmarł Maciej Miechowita, wielokrotny rektor Akademii Krakowskiej, lekarz, historyk, geograf.
Wybuch epidemii w Krakowie.
1525:
8 kwietnia – Zygmunt I Stary i Albrecht Hohenzollern podpisali Traktat krakowski, na mocy którego 2 dni później odbył się hołd pruski.
10 kwietnia – koniec wojny z zakonem krzyżackim, książę pruski Albrecht Hohenzollern złożył na Rynku krakowskim hołd lenny królowi Zygmuntowi Staremu.
Pierwsze przejawy działalności reformatorskiej wśród rzemieślników Krakowa.
Wybuch epidemii w Krakowie.
1526 – Dwukrotna epidemia w Krakowie.
1528:
27 kwietnia – pożar, który powstał koło Gródka, zniszczył całą północną część miasta z kościołami: św. Krzyża, św. Ducha, św. Marka, a za murami miejskimi kościół św. Mikołaja, św. Krzyża na Kleparzu i św. Filipa.
18 maja – spalił się klasztor na Zwierzyńcu, skąd ogień przerzucił się na Kazimierz, gdzie obrócił w popiół ratusz oraz południową i wschodnią część miasta.
Na uniwersytecie odbyły się pierwsze wykłady z prawa rzymskiego i języka hebrajskiego, do tej pory wykładano tylko prawo kanoniczne.
1530:
20 lutego – Arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Jan Łaski koronował dziesięcioletniego Zygmunta Augusta, vivente rege, na króla Polski w katedrze wawelskiej.
Zmarł Jan ze Stobnicy, astronom i geograf, autor globusa z zaznaczoną Ameryką.
Powstała pierwsza w Europie Środkowej żydowska, drukarnia Heliczów. Drukowano w niej książki po hebrajsku i w jidysz.
1533:
8 czerwca – poświęcono Kaplicę Zygmuntowską na Wawelu. Kaplica Zygmuntowska została ukończona według projektu Bartłomieja Berrecciego.
1534:
Zakaz królewski studiowania w niektórych miastach niemieckich objętych luteranizmem.
Drukarnia Heliczów wydrukowała przetłumaczony na jidysz, Nowy Testament.
Katastrofalny wylew Wisły w Krakowie.
9 listopada – zmarł Michał Wrocławczyk, profesor Akademii Krakowskiej, filozof, astronom i matematyk. Jego wykładów słuchał prawdopodobnie Mikołaj Kopernik.
1535:
18 października – uległ pożarowi świeżo zbudowany pałac królewski na Wawelu.
Zygmunt I Stary nadał szlachectwo wszystkim profesorom i doktorom Akademii Krakowskiej, którzy przez 20 lat prowadzili zajęcia.
Kościół św. Anny podniesiony został do godności kolegiaty.
Just Ludwik Decjusz wybudował renesansowy pałacyk znajdujący się na terenie Woli Justowskiej, zwany Willą Decjusza.
Powstał Park Decjusza.
1536:
Zmarł Marcin Biem z Olkusza, profesor Akademii Krakowskiej, astronom i matematyk, reformator kalendarza.
Na uniwersytecie został zreformowany wydział filozoficzny, filozofia chrześcijańska, a właściwie katolicka, stała się podstawą wykładów.
Pożar zamku królewskiego na Wawelu, ogień ogarnął górne piętro i dachy pałacu.
1537:
Ponowny pożar zamku królewskiego na Wawelu.
Zmarł Bartolommeo Berrecci, królewski architekt i rzeźbiarz, autor projektu kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu.
1539:
19 kwietnia – na Małym Rynku została spalona na stosie pod zarzutem apostazji 79-letnia Katarzyna Weiglowa.
Pożar Kleparza.
1540 – Zygmunt Stary ufundował kapelę Rorantystów.
1541 – Zmarł Stanisław Samostrzelnik, malarz epoki renesansu, autor wielu malowideł ściennych, cysters.
1542 – Do Kazimierza napłynęła kolejna po 1518 fala wypędzonych z Pragi emigrantów żydowskich.
1543:
6 maja – koronacja Elżbiety Habsburżanki, pierwszej żony Zygmunta II Augusta.
Wybuch epidemii w Krakowie.
W Krakowie wydane zostały dzieła: Mikołaja Reja – „Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem i Plebanem”, Stanisława Orzechowskiego – „Fidelis subditus”, Andrzeja Frycza Modrzewskiego – „O karze mężobójstwa”.
1546 – Andrzej Trzecieski, jeden z tłumaczy Biblii brzeskiej, założył kółko różnowiercze.
1547 – Na Prądniku Białym biskup krakowski Samuel Maciejowski zbudował pałac stanowiący letnią rezydencje biskupów krakowskich.
1548:
1 kwietnia – w Krakowie zmarł Zygmunt I Stary.
Na Wawelu odbył się pogrzeb króla Zygmunta Starego, królem Polski został Zygmunt II August, ostatni król z dynastii Jagiellonów.
Zygmunt August zakupił pierwsze z flamandzkich arrasów. Królewska kolekcja gobelinów tworzona była do roku 1553.
1549:
Rozruchy studenckie spowodowane śmiercią jednego ze scholarów, spory między scholarami a strażą miejską i demonstracyjne wyjście żaków z Krakowa.
Wykonano karę śmierci na dziewczynie lekkich obyczajów, która zabiła matkę. Najpierw była „kleszczami targana”, potem zaś zaszyto ją w worku razem z psem i kotem i utopiono.
Pożar części zamku królewskiego na Wawelu, tym razem strony południowej. Akcją gaszenia pożaru kierował osobiście król Zygmunt II August.
1550:
7 grudnia – koronacja Barbary Radziwiłłówny, drugiej żony Zygmunta II Augusta.
Włoch Franciszek Stankar, wykładowca języka hebrajskiego w Akademii Krakowskiej, został aresztowany i osadzony w więzieniu na zamku Lipowieckim za szerzenie poglądów heretyckich.
1551:
8 maja – zmarła królowa Polski Barbara Radziwiłłówna.
Według tradycji mistrz czarnoksięstwa Twardowski wywołał na zamku wawelskim ducha zmarłej królowej Barbary Radziwiłłówny i ukazał go królowi.
W Krakowie ukazało się dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego „De Republica emendanda” (O poprawie Rzeczypospolitej) oraz „Kronika wszystkiego świata” Marcina Bielskiego.
Konrad Krupka został pozwany przed sąd przez biskupa Andrzeja Zebrzydowskiego. Pozwany został oskarżony o organizowanie nabożeństw, podawanie komunii pod dwoma postaciami i demoralizowanie otoczenia.
Zaraza w miastach Kraków i Kazimierz. Epidemia trwała do 1552 r.
1552:
Pierwsze w Krakowie jawne nabożeństwo ewangelickie, zorganizowane przez syna Justa Decjusza w willi ojca na Woli Justowskiej.
Rozpoczął swą działalność w Krakowie Grzegorz Paweł z Brzezin, pisarz i teolog ariański, jeden z głównych twórców i propagatorów radykalnego nurtu braci polskich. Działał w mieście do roku 1561.
Wykładowca Akademii Krakowskiej Franciszek Stankar, po ucieczce z więzienia, wydał dzieło o reformie kościoła w Polsce.
1553:
30 lipca – koronacja Katarzyny Habsburżanki, trzeciej żony Zygmunta II Augusta.
Powiększenie obszaru miasta żydowskiego na Kazimierzu, o tereny odkupione od chrześcijan.
Na Kazimierzu powstał najstarszy i istniejący do dziś w Krakowie cmentarz żydowski Remuh.
1554 – Szczyt produkcji materiałów budowlanych w cegielniach miejskich Krakowa wyprodukowano 383.000 cegieł, 11.500 dachówki okrągłej, 9.000 dachówki szerokiej oraz 59.000 płyt posadzkowych.
1555:
Powstał pierwszy zbór ewangelicki.
Od ognia zaprószonego w jatkach garbarskich zajęły się Sukiennice. Pożar zniszczył znaczną część budynku.
1556:
1 lutego – królowa Bona Sforza opuściła Kraków i udała się do dziedzicznego księstwa Bari we Włoszech.
3 maja – spłonął szpital św. Jadwigi i kościół św. Agnieszki na Stradomiu, ogień zdołał przedostać się przez Wisłę, gdzie zrujnował Kościół św. Katarzyny i św. Jakuba.
Pożar części zamku królewskiego i wieży ratuszowej w Krakowie.
Odbudowa spalonych Sukiennic w Krakowie przez Jana Marię Padovano.
Jerzy Izrael minister braci czeskich wizytował miasto Kraków.
1557:
19 października – rozruchy na pogrzebie innowierczyni Filipowskiej i kontrdemonstracja różnowiercza w Krakowie.
Pożar części miasta żydowskiego Kazimierz wraz z drewnianą wówczas synagogą Remuh.
Jan Łaski, ksiądz katolicki, biskup wesprymski, następnie pastor i teolog protestancki, polski działacz reformacji, humanista i dyplomata, nauczał w kamienicy Jana Bonera w Krakowie.
1558:
18 października – powstała Poczta Polska. Król nadał przywilej na organizację pierwszej na ziemiach polskich poczty, łączącej Kraków z Wenecją. Organizatorem był Włoch Prosper Prowana, a od 1569 przywilej królewski został przeniesiony na Waleriana Montelupiego.
Początek prac budowlanych na Kazimierzu przy nowej, murowanej synagodze Remuh, stawianej w miejscu spalonej drewnianej synagogi.
1559:
czerwiec – król Zygmunt II August na zawsze opuścił Kraków. Za jego panowania rezydencjalny charakter Krakowa zaczął wyraźnie zanikać.
Andrzej Patrycy Nidecki skorzystał z gościny Piotra Myszkowskiego, chroniąc się w okresie szalejącej w mieście zarazy w jego rezydencji w Bieżanowie.
1561 – W Krakowie odbył się synod, na którym doszło do ostrej dyskusji pomiędzy zwolennikami kalwinizmu i arianizmu.
1562 – W Krakowie zmarł Jan Boner, patron kalwinów.
1564:
Powstała szkoła kalwińska.
Zmarł Mikołaj z Szadka Prokopowicz, profesor astrologii, kustosz biblioteki uniwersyteckiej, autor oficjalnych kalendarzy w języku polskim, z których jeden został wydrukowany przez Hieronima Wietora w 1528.
1565:
Zygmunt II August podarował Bractwu Kurkowemu, słynnego srebrnego kura.
Rozłam zboru małopolskiego na większy, czyli kalwiński, i mniejszy, ariański.
1566:
Na terenie Rynku znajdowały się 342 kramy. Handlowe życie Rynku i obyczaje przekupniów opisał Mikołaj Rej w „Zwierciadle”.
Maciej Wirzbięta wydrukował dzieło „Dworzanin polski”, autorstwa Łukasza Górnickiego.
1568 – W drukarni Macieja Wirzbięty wykonano z pięknymi drzeworytami „Zwierciadło” Mikołaja Reja.
1569 – Zygmunt II August wyraził zgodę na budowę szkoły i szpitala dla wyznawców protestantyzmu w Krakowie. Powstał również cmentarz różnowierczy (Borg).
1571:
Otwarcie stałego zboru ewangelickiego, zwanego Brogiem, przy obecnej ulicy Szpitalnej w Krakowie.
Klęska głodu.
1572, 7 lipca – w Knyszynie zmarł Zygmunt II August.
1574:
Pogrzeb na Wawelu ostatniego władcy z dynastii Jagiellonów, Zygmunta II Augusta.
18 lutego – uroczysty wjazd króla Henryka Walezego, wybranego na elekcji w Warszawie.
21 lutego – koronacja Henryka Walezego na Wawelu.
18/19 czerwca – Henryk Walezy, w nocy, potajemnie, w przebraniu, opuścił Wawel i udał się pospiesznie w kierunku granicy, by objąć wakujący po śmierci swojego brata Karola tron francuski.
10 października – wielki tumult na tle religijnym i pierwsze zburzenie zboru ewangelickiego (zbór został odbudowany). Początki kontrreformacji w Krakowie.
26 października – przed krakowskim ratuszem ścięto pięciu uczestników tumultu z 10 października.
1575, 24 czerwca – tzw. „tumult cmentarny” w Krakowie – zajścia na tle religijnym, w trakcie których wykopane zostały zwłoki ewangelika Stanisława Myszkowskiego, wojewody krakowskiego, oraz innych osób. Wykopane zwłoki włóczone były przez uczestników zajść po mieście i stawiane pod murem nogami do góry.
1576:
Do Krakowa przybyła Anna Jagiellonka, aby tu oczekiwać na ślub ze Stefanem Batorym.
1 maja – koronacja Stefana Batorego i Anny Jagiellonki.
1577:
Sprofanowanie nagrobków na cmentarzu innowierczym.
Przy utrzymującym się konflikcie religijnym, król ostro monituje o utrzymanie porządku.
1579 – Przybycie pierwszych jezuitów – dwaj Włosi założyli placówkę misyjną. Zatrzymali się przy parafii św. Szczepana.
1584, 26 maja – na dziedzińcu zamku wawelskiego został ścięty hetman kozacki Samuel Zborowski, którego wcześniej skazano na wygnanie za morderstwo kasztelana przemyskiego Andrzeja Wapowskiego; Zborowski nie respektując wyroku, wrócił do kraju, gdzie jako banita został pojmany i stracony.
1586 – Powstała pierwsza świecka szkoła średnia Kolegium Nowodworskiego.
1587:
14 października-29 listopada – oblężenie Krakowa przez wojska arcyksięcia austriackiego Maksymiliana Habsburga, w związku z jego pretensjami do korony polskiej.
Udział młodzieży akademickiej w obronie miasta przed wojskami Maksymiliana.
24 listopada – generalny szturm na Kraków wojsk arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Atak wojsk arcyksięcia został odparty.
29 listopada:
wojska arcyksięcia Maksymiliana Habsburga zostały pobite i odrzucone od murów miejskich Krakowa.
podczas oblężenia Krakowa przez arcyksięcia Maksymiliana Habsburga pastwą płomieni padły przedmieścia: Kleparz, Garbary i Smoleńsk aż po Groble.
Uroczysty wjazd króla elekta Zygmunta III Wazy.
27 grudnia – koronacja Zygmunta III Wazy na króla Polski.
Przysięga wierności królowi złożona przez mieszczan na Rynku.
Rozruchy antyprotestanckie, napaść i podpalenie zboru protestanckiego.
1588:
23 maja – w krypcie katedry wawelskiej odbył się pogrzeb króla Stefana Batorego.
Jan Zamoyski wyruszył z Krakowa na ostateczną rozprawę z arcyksięciem Maksymilianem (Bitwa pod Byczyną).
Przy Akademii Krakowskiej postanowiono powołać do życia tzw. szkoły prywatne.
Wybuch epidemii.
1589 – Pożar kramów w Rynku i spłonął cały Kleparz.
1591:
Kulminacja działań kontrreformatorskich w Krakowie.
Ponowne rozruchy antyprotestanckie, zakończone spaleniem borgu ewangelickiego i zniszczeniem cmentarza.
Zbór ewangelicki przeniesiono do Aleksandrowic.
Wybuch epidemii i pożar na Stradomiu.
1592:
31 maja – w Krakowie odbył się ślub Zygmunt III Waza i Anny Habsburżanki oraz jej koronacja na królową Polski.
Wybuch epidemii i dwukrotny pożar na Rynku.
1593 – Dwukrotna powódź.
1594:
29 stycznia – pożar ogarnął część Zamku Królewskiego na Wawelu od „Kurzej Stopy” ku kościołowi.
9 czerwca – doszczętnie został zniszczony przez pożar Zamek Królewski na Wawelu.
Uroczysty wjazd Zygmunta III Wazy, wracającego ze Szwecji po koronacji na króla szwedzkiego.
1595:
Powstał plan budowy Kościoła św. św. Piotra i Pawła, prawdopodobnie autorstwa Giovanniego de Rossie.
Wybuchł pożar, w którym spłonęła północno-wschodnia część Zamku Królewskiego na Wawelu.
1596:
12 listopada – w Krakowie odbył się pogrzeb królowej Polski Anny Jagiellonki.
Zygmunt III Waza wyjechał na sejm do Warszawy. Historycy warszawscy uznali to za datę „przeniesienia stolicy do Warszawy”.
1597:
Poświęcenie kamienia węgielnego pod jezuicki kościół św. św. Piotra i Pawła. Budowę rozpoczął Józef Brizio.
Pożar na Kazimierzu.
1598 – Dwukrotny wylew Wisły.
1599:
Wybuch epidemii.
Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 30.000.
1601 – Wybuch epidemii.
1603:
Rozpoczął obrady ostatni zwołany do Krakowa sejm zwyczajny.
Marszałek wielki koronny Mikołaj z Podhajec Wolski sprowadził zakon Kamedułów.
Ukazał się pierwszy drukowany przewodnik po krakowskich kościołach: „Przewodnik albo kościołów krakowskich krótkie opisanie”.
Wydanie pierwszego indeksu ksiąg zakazanych przez biskupa Bernarda Maciejowskiego.
1604:
Do Krakowa przybył Dymitr Samozwaniec, podający się za syna Iwana IV Groźnego, pretendenta do tronu moskiewskiego. Był to powód do interwencji militarnej. W wyniku tego polskie wojska zdobyły Moskwę.
Pożar Kazimierza.
Początek budowy Klasztoru Kamedułów i kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Prace trwały do 1630 r.
1605:
Giovanni Trevano rozpoczął ostatnią fazę budowy kościoła św. św. Piotra i Pawła, nadającą ostateczny kształt. Był to pierwszy barokowy kościół w Krakowie. Budowę rozpoczęto ok. 1595, a ukończono w 1619 r.
Katastrofalny wylew Wisły.
28 listopada – przybycie do Krakowa karmelitów bosych.
11 grudnia – koronacja Konstancji Habsburżanki, żony Zygmunta III Wazy.
1606 – Ponowny katastrofalny wylew Wisły.
1609:
24 maja – po pożarze Wawelu, Zygmunt III Waza opuścił wraz z rodziną Wawel i przeniósł się do Warszawy, która od tego momentu stopniowo przejmuje funkcje stolicy.
Mieszczanin krakowski i kupiec Walerian Montelupi sprowadził z Włoch do Krakowa zakon Bonifratrów.
1611:
Pożar Stradomia.
Rozpoczęcie przebudowy kościoła św. Wojciecha, prace trwały do 1618 r. Po przebudowie kościół uzyskał kształt wczesnobarokowy.
1612, 27 września – zmarł Piotr Skarga, jezuita, kaznodzieja królewski. Został pochowany w kościele św. św. Piotra i Pawła.
1617 – Pierwszy zapis fundacyjny Bartłomieja Nowodworskiego na rzecz tzw. szkół prywatnych, przygotowujących do studiów uniwersyteckich; następny w 1619 r.
1620 – Kupiec Wolf Popper ufundował synagogę Poppera przy ul. Szerokiej na Kazimierzu (istniejąca do dziś).
1621:
24 września – poświęcono kościół św. Tomasza Apostoła w Krakowie.
Uroczysty wjazd do Krakowa królewicza Władysława po zwycięstwie nad Turkami pod Chocimiem. Królewicz odbył pielgrzymkę do siedmiu kościołów krakowskich.
1623 – Wybuch epidemii i głód.
1625:
W Krakowie osiedlili się bracia zakonu Reformatów.
Na rynku spalono skonfiskowany nakład antyjezuickiego druku „Gratis”.
1626:
Dekret królewski kładący kres długiemu sporowi między radą miejską i pospólstwem.
7 grudnia – zmarł Sebastian Petrycy z Pilzna, lekarz, filozof, tłumacz. Zwolennik umiarkowanego racjonalizmu i empiryzmu.
1627 – Utworzenie zgromadzenia Prezentek.
1632 30 kwietnia – w Warszawie umiera król Zygmunt III Waza.
1633:
Pogrzeb króla Zygmunta III Wazy i królowej Konstancji Habsburżanki. Zostali pochowani w podziemiach kaplicy Wazów w Katedrze Wawelskiej.
6 lutego – koronacja Władysława IV Wazy na Wawelu.
1635:
Profesor Akademii Krakowskiej, Stanisław Rudłowski, po otrzymaniu probostwa św. Mikołaja na Wesołej, urządził tam pracownię fizyczną i obserwatorium astronomiczne.
Powódź.
1636 – Jan Fox, archidiakon katedry krakowskiej, przeznaczył cały swój majątek na budowę murowanego kościoła w Bieżanowie.
1637 – Dobudowano do Ratusza na Rynku, spichlerz, jatki szewskie i jatki garbarskie, prace trwały do 1640 r.
1638, 30 kwietnia – rozpoczęcie budowy, w żydowskiej części Kazimierza, synagogi Izaaka (Ajzyka), której fundatorem był kupiec Izaak Jakubowicz. Budowę ukończono w 1644 r.
1640 – Jan Sobieski, późniejszy król polski, przyjechał do Krakowa, po nauki. Kształcił się w Kolegium Nowodworskim, podległym Akademii Krakowskiej.
1642 – Konsekracja kościoła Kamedułów na Bielanach.
1646, 15 lipca – koronowana została Ludwika Maria Gonzaga, żona Władysława IV Wazy, potem Jana Kazimierza.
1647:
Powstała Synagoga Kupa. Jest to ostatnia synagoga powstała w okresie istnienia miasta żydowskiego.
Ukazał się drukowany przewodnik po Krakowie „Klejnoty stołecznego miasta Krakowa”, zawierający opis 59 kościołów miasta.
1649:
Pogrzeb zmarłego Władysława IV Wazy w Katedrze Wawelskiej.
17 stycznia – koronacja Jana Kazimierza na Wawelu.
Pożar zamku królewskiego.
1650, 17 stycznia – zmarł Tomasz Dolabella, malarz włoski, jeden z głównych twórców malarstwa barokowego.
1651:
18 lipca – stracenie na Krzemionkach przywódców powstania chłopskiego na Podhalu: Aleksandra Kostkę Napierskiego, Stanisława Łętowskiego i Marcina Radockiego.
Do Krakowa dotarła ze wschodu wielka epidemia „czarnej śmierci”, prawdopodobnie czarnej ospy lub dżumy, która zdziesiątkowała ludność miasta.
1652:
Wybuch epidemii.
lipiec – wylew Wisły, zalany został Kazimierz i część Krakowa.
21 listopada – zmarł Jan Brożek z Kurzelowa, matematyk i astronom, rektor Akademii Krakowskiej.
1654 – W Krakowie osiedlił się zakon „Pijarów”.
1655:
Potop szwedzki;
19 września – do Krakowa przybył Jan Kazimierz wraz z kilkoma tysiącami żołnierzy oraz pospolitym ruszeniem.
20 września – odbyła się rada senatu, na której król i senatorowie zapewnili się o wytrwałości wobec niebezpieczeństw. Początkowo król polski Jan Kazimierz myślał nawet o pozostaniu w mieście i obronie Krakowa jednak pomysł ten wyperswadowali mu senatorowie.
24 września – nocą Jan Kazimierz opuścił Kraków, powierzając obronę miasta Stefanowi Czarnieckiemu. Marszałek wielki koronny Jerzy Sebastian Lubomirski wywiózł insygnia koronacyjne i inne klejnoty Skarbca Koronnego do swego zamku w Lubowli na Spiszu.
25 września – wojska szwedzkie zajęły przedmieścia oraz Kazimierz i rozpoczęły oblężenie Krakowa. Miasta bronią mieszczanie, młodzież akademicka i nieliczne oddziały pod dowództwem hetmana Stefana Czarnieckiego.
13 października – decyzja o kapitulacji i zakończenie oblężenia.
17 października – formalna kapitulacja miasta.
19 października – wymarsz wojsk polskich.
19 października – po południu król Karol Gustaw wjechał do zdobytego miasta, rozpoczęła się okupacja Krakowa. Wojska szwedzkie zniszczyły wiele budynków w Krakowie i zrabowały wiele cennych dzieł sztuki.
Podczas najazdu, od 25 kwietnia, Szwedzi spalili wszystkie kościoły i klasztory poza murami miasta. Zniszczenia i pożary spowodowane wojną trwały do 1657 r.
1656 – Próba odbicia miasta – Jerzy Lubomirski rozpoczął oblężenie Krakowa.
1657:
Najazd Jerzego Rakoczego na Kraków.
Okupacja szwedzko-siedmiogrodzka Krakowa.
23 sierpnia – Szwedzi podpisali akt kapitulacji i opuścili miasto.
Król Jan Kazimierz wjechał do Krakowa.
1659 – Rektor Akademii Krakowskiej polecił wykonać dwie nowe pieczęcie uniwersytetu. Poprzednie pieczęcie zaginęły podczas wojny ze Szwedami. Do herbu z dwóch bereł dodano koronę.
1661:
3 stycznia – zaczęła wychodzić pierwsza polska gazeta periodyczna „Merkuriusz Polski”.
Rektor Akademii Krakowskiej Adam Rosczewicz zarządził ponowne otwarcie uczelni.
1667 – Król Jan Kazimierz wystawił akt fundacyjny kaplicy Wazów w Katedrze Wawelskiej.
1668, 16 września – abdykacja Jana Kazimierza.
1669:
30 kwietnia – król Jan Kazimierz, wyjeżdżając z Polski do Francji, zatrzymał się na dłużej w Krakowie, gdzie zamieszkał w Pałacu „Krzysztofory”.
29 września – koronacja nowo obranego króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego na Wawelu.
1671 – Wylew Wisły.
1674:
6 października – w Krakowie został wydany zbiór utworów Wespazjana Kochowskiego Niepróżnujące próżnowanie.
Powstał zalążek drukarni uniwersyteckiej.
1676:
Styczeń – król Jan III Sobieski odprawił uroczysty wjazd do Krakowa.
31 stycznia – przed koronacją Jana III Sobieskiego na Wawelu pochowano jego dwóch poprzedników: Jana Kazimierza oraz Michała Korybuta Wiśniowieckiego.
2 lutego – koronacja Jana III Sobieskiego i jego żony Marii Kazimiery na Wawelu. Po koronacji król odebrał od mieszczan krakowskich przysięgę wierności.
1677:
Przywilej Jana III Sobieskiego, nadający radzie miejskiej prawo wyboru nowych członków.
Przez cztery lata z przerwami wybuchała epidemia, zmarło 22 tys. osób.
1680, 23 maja – spłonęła wieża ratuszowa, od uderzenia pioruna. Odbudowywano ją w latach 1683–1686, twórcą nowego hełmu był budowniczy królewski Piotr Beber.
1682 – Początek poważnych rozruchów antyżydowskich.
1683:
Piotr Beber, królewski architekt, rozpoczął odbudowę wieży ratuszowej po pożarze. Prace trwały do 1686 r.
Katastrofalna powódź. Król Jan III Sobieski przeznaczył 6.000 talarów na regulacje Wisły.
29 lipca – Jan III Sobieski wyruszył z Krakowa kierując się w stronę Wiednia (Bitwa pod Wiedniem).
grudzień – Jan III Sobieski wjechał uroczyście do Krakowa. Następnego dnia zawiesił przy grobie św. Stanisława na Wawelu zdobytą chorągiew turecką.
1685 – Zamknięcie mennicy na Wawelu.
1687 – Powódź.
1689 – Wyburzono stary gotycki kościół św. Anny i zastąpiono obecnym, wykonanym według projektu Tylmana z Gameren. Uchodzi za jedną z najpiękniejszych budowli barokowych w Polsce. Budowę zakończono w 1703 r.
1695:
W mieście rozpoczął działalność barokowy rzeźbiarz i sztukator pochodzenia włoskiego, Baltazar Fontana.
Przybycie do Krakowa kapucynów.
1696, 17 czerwca – zmarł w Wilanowie Jan III Sobieski.
1697:
15 września – koronacja Augusta II Sasa. Koronacji dokonał biskup kujawski Stanisław Dąmbski, gdyż prymas Michał Radziejowski był zwolennikiem wybranego przez większość księcia Ludwika Franciszka Conti.
Obradował ostatni w Krakowie sejm koronacyjny.
1698 – Zaczęło wychodzić czasopismo „Mercurius Polonicus”.
1702:
7 sierpnia – do Krakowa wkroczyły wojska szwedzkie Karola XII. Gubernatorem został generał Magnus Stenbock.
10 sierpnia – dewastacja Wawelu przez żołnierzy szwedzkich.
22-27 września – podczas najazdu Karola XII, w lazarecie Szwedów na Wawelu powstał pożar od ognia palonego na posadzce. Ogarnął on cały zamek zniszczył go całkowicie.
Wojska szwedzkie opuściły Kraków.
1703 – Kolejne konsekracje przebudowanych kościołów: kapucynów, kościoła św. Józefa przy klasztorze bernardynek, kościoła akademickiego św. Anny.
1704:
Początek marca – ucieczka króla Augusta II Sasa przed wojskami szwedzkimi z Krakowa do Niepołomic. Szwedzi pod wodzą gen. Renskjölda ponownie rozpoczęli okupację Krakowa.
14 marca – wojska szwedzkie wycofały się z Krakowa.
1705:
Po raz trzeci oddziały szwedzkie wkroczyły do Krakowa.
Koronacja Stanisława Leszczyńskiego w Warszawie, na którą Kraków musiał pod naciskiem Szwedów wysłać swoich reprezentantów. Była to pierwsza nowożytna koronacja króla poza Krakowem.
1707 – Wybuch epidemii tyfusu, trwającej do 1708 r. W Krakowie zmarło 7.223, w okolicy Krakowa – 12 047 osób.
1709 – Szwedzi czwarty raz okupowali Kraków.
1711 – Do Krakowa wkroczyły oddziały rosyjskie. Garnizon rosyjski stacjonował na Wawelu do roku 1716.
1713 – Na uniwersytecie wprowadzono kursy języków nowożytnych (francuskiego i niemieckiego).
1719, 26 lipca – spalił się kościół św. Piotra, Kollegium OO. Jezuitów, kościół św. Magdaleny, Kollegium prawnicze i wszystkie domy wokół.
1722 – Odnowienie Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej na podstawie przywileju Augusta II.
1729 – Po wielu latach próżnego domagania się na sejmach wyznaczenia odpowiednich sum na odbudowę zniszczonego podczas pożaru w 1702 r. zamku wawelskiego, uzyskano fundusze i rozpoczęto restaurację gmachu (ukończono ją w 1731 r.).
1732 – Powstał projekt przebudowy gotyckiego kościoła Paulinów na Skałce.
1733 – Początek przebudowy kościoła na Skałce w stylu późnobarokowym. Budowa kościoła ukończona została w stanie surowym w 1742 r.
1734:
Uroczysty wjazd nowo obranego króla polskiego Augusta III.
15 stycznia – ostatnie pogrzeby królewskie na Wawelu – w podziemiach Katedry pochowano, Marię Kazimierę, Jana III Sobieskiego oraz Augusta II.
17 stycznia – koronacja Augusta III i jego żony Marii Józefy na Wawelu. Była to ostatnia koronacja w Krakowie.
19 stycznia – zwołany w Krakowie ostatni sejm koronacyjny, nie odbył się z powodu zbyt małej liczby zebranych.
1735 – Przemarsz przez Kraków wojsk rosyjskich biorących udział w wojnie o sukcesję polską.
1745:
Akademia Krakowska otworzyła szkołę rysunku i rzeźby. Powstał zalążek Akademii Sztuk Pięknych.
Na potrzeby Akademii Krakowskiej zakupiono teleskop astronomiczny.
1747 – Władze kościelne wprowadziły zakaz urządzania w kościołach widowisk jasełkowych.
1748 – Andrzej Stanisław Załuski, biskup krakowski podejmuje próbę reformy Akademii Krakowskiej.
1755, 13 lipca – powstał pożar w klasztorze PP. Wizytek, który ogarnął Kleparz i zniszczył kościół św. Filipa, św. Szymona, św. Judy oraz św. Floriana.
1759 – Wojna siedmioletnia. Przez Kraków przechodziły na Śląsk wojska austriackie, które wzięły udział w III wojnie śląskiej.
1760 – W katedrze wawelskiej ukończono pomniki nagrobne Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego, wykonane według projektu Franciszka Placidiego, fundacji Michała Kazimierza Radziwiłła, hetmana wielkiego litewskiego.
1762 – Wojska pruskie podeszły do przedmieść miasta.
1763 – Oblężenie miasta przez wojska rosyjskie.
1764 – Uroczystości religijne związane z kanonizacją Jana z Kęt.
1765:
Mandat królewski o przeniesieniu z Wawelu do Warszawy archiwum koronnego, tzw. Archiwum Skarbca Koronnego.
Do roku 1768, po raz drugi, na Wawelu działała mennica.
1768:
Przystąpienie większości szlachty województwa krakowskiego do Konfederacji Barskiej.
Opanowanie Krakowa przez konfederatów barskich przy poparciu mieszczan.
27 lipca – odparcie pierwszego ataku wojsk rosyjskich na Kraków. Początek oblężenia Krakowa przez wojska rosyjskie. Załoga miasta liczyła około 2 tys. żołnierzy.
5-12 sierpnia – podczas oblężenia Krakowa przez Moskali spłonęły wszystkie przedmieścia: Kleparz, Wielopole, Wesoła, Biskupie, Krupniki, Garbary, Smoleńsk i Nowy Świat.
17 sierpnia – kapitulacja Krakowa przed wojskami rosyjskimi.
Wojska rosyjskie opuściły Kraków.
1769:
Ponowne zajęcie Krakowa przez Rosjan.
Zaczął ukazywać się periodyk „Krakowskie Kointelligencje”.
1771 – W Tyńcu powstał obóz warowny konfederatów barskich.
1772:
Atak konfederatów barskich i zdobycie Zamku Wawelskiego zajmowanego przez wojska rosyjskie.
Powrót wojsk rosyjskich, walki z konfederatami.
24 kwietnia – kapitulacja konfederatów w Krakowie.
Lipiec – obóz warowny konfederatów barskich w Tyńcu został zdobyty przez wojska rosyjskie.
Wojska austriackie wkroczyły na Kazimierz.
5 sierpnia – I rozbiór Polski.
Austriacy, wykonując postanowienia traktatu rozbiorowego, zajęli prawy brzeg Wisły.
1773:
15 lutego – do Krakowa wkroczyły oddziały austriackie. Do roku 1778 w mieście pozostawał jeszcze garnizon rosyjski.
Władze austriackie dokonały kasaty budynku Collegium Jezuitów przy ul. Grodzkiej 52.
1774 – Wielki wylew Wisły.
1776:
Na mocy konwencji granicznej Kazimierz powrócił do Rzeczypospolitej.
Powstała Komisja Dobrego Porządku (Boni Ordonis) – pierwsza próba reformy administracji miejskiej (analogiczne komisje dla Kleparza i Kazimierza powstały w 1779).
1777 – Hugo Kołłątaj, wydelegowany przez Komisje Edukacji Narodowej do przeprowadzenia reformy Szkół Nowodworskich, ogłosił nowe zasady nauczania.
1778:
Powstanie pierwszej w Krakowie loży masońskiej „Korona pod Trzema Hełmami”.
Hugo Kołłątaj wskazał drogi rozwoju Akademii Krakowskiej.
1779 – Zlikwidowano karę kuny – wystawiania zakutych w rodzaj kajdan ludzi w miejscu publicznym.
1780:
Założenie pierwszego w Polsce szpitala klinicznego.
Ogłoszenie uroczyste aktu reformy Uniwersytetu. W ramach reformy Akademia Krakowska została przemianowana na Szkołę Główną Koronną, wprowadzono wykłady w języku polskim i nowe przedmioty nauczania.
1781, 17 października – początek działalności Teatru Starego. Przedstawienia odbywały się w budynku Pałacu Spiskiego przy Rynku Głównym.
1782 – Utworzenie w Szkole Głównej Koronnej pierwszej w Polsce katedry naukowej.
1783:
Założenie Ogrodu Botanicznego w Krakowie.
Epidemia febry.
1784:
17 stycznia – rozpoczęły się w Wesołej udane eksperymenty ze wzlotem balonu. Inicjatorami byli krakowscy uczeni: Jan Śniadecki, Jan Jaśkiewicz, Franciszek Scheidt i Jan Szaster. Balon wzniósł się na wysokość około 4,700 m i utrzymywał się w powietrzu przez 33 minuty.
Cesarz austriacki Józef II na prawym brzegu Wisły założył konkurencyjne względem Krakowa miasto Podgórze.
Dekretem cesarskim, Podgórze zostało podniesione do rangi wolnego miasta i uzyskało liczne ulgi podatkowe.
Zaczął ukazywać się tygodnik „Zbiór wiadomości Tygodniowych”. Wychodził do roku 1785.
Epidemia ospy.
1785 – Z inicjatywy Hugo Kołłątaja opracowano plan miasta Krakowa, zwany kołłątajowskim.
1786:
27 lutego i 3 grudnia – dwukrotne trzęsienie ziemi.
9 marca – założona została loża wolnomularska „Przesąd Zwyciężony”.
1787
Dominik Merlini przeprowadził częściową restaurację Zamku Wawelskiego.
Z inicjatywy Jana Śniadeckiego powstało obserwatorium astronomiczne na Wesołej.
Na uniwersytecie, Jan Śniadecki, rozpoczął wykłady algebry po polsku.
Król Stanisław August Poniatowski wizytował Kraków.
Nalot szarańczy na Kraków.
1789:
Wykład profesora Józefa Bogucickiego o husytyzmie, w którym pochwalił on wolność wyznaniową w Polsce. Stał się jednak celem ataków fanatycznych teologów.
Epidemia zimnicy i ospy.
1790 – Powtórny nalot szarańczy na Kraków.
1791:
Marzec – Tadeusz Czacki, wizytował Wawel, otworzył groby Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, dokonał spisu klejnotów znajdujących się w skarbcu królewskim.
Sierpień – starania o rozszerzenie Krakowa przez przyłączenie Kazimierza, Kleparza i okolicznych wsi, rozpoczęte w oparciu o dzieło Komisji Dobrego Porządku.
Otwarcie pierwszej w Krakowie wypożyczalni książek i czytelni.
Uporządkowanie administracji miasta.
Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 24.000.
1792:
14 kwietnia – Franciszek Wielopolski został pierwszym prezydentem Krakowa.
12 września – Maciej Bajer został prezydentem Krakowa.
Po zajęciu Krakowa przez wojska rosyjskie odbyła się w kościele Mariackim uroczysta wotywa dla uczczenia zwycięstwa Targowicy.
Kraków został podzielony na cztery cyrkuły: Śródmieście, Kleparz z Krowodrzą, Kazimierz, Garbary.
Na terenie Krakowa przypisy pożarowe zwane porządkami ogniowymi ustalił magistrat.
Na terenie Ogrodu Botanicznego powstała jedna z najstarszych stacji meteorologicznych na terenie Polski.
1793:
23 stycznia – II rozbiór Polski. Podpisanie traktatu podziałowego przez Katarzynę Wielką i Fryderyka Wilhelma II. Po podpisaniu traktatu wojska pruskie weszły do Wielkopolski, a rosyjskie do wschodniej Polski.
Okupacja Krakowa przez wojska rosyjskie.
1794:
Wojska rosyjskie opuściły Kraków w związku z działaniami brygady kawalerii gen. Antoniego Madalińskiego (początek insurekcji kościuszkowskiej).
6 marca – Filip Nereusz Lichocki został prezydentem Krakowa.
24 marca – około godziny 10 na rynku krakowskim pojawił się Tadeusz Kościuszko, po czym odczytano akt powstania, a Kościuszko złożył przysięgę.
1 kwietnia – wymarsz korpusu Kościuszki w kierunku Kielc.
4 kwietnia – Bitwa pod Racławicami. Wojska powstańcze pod wodzą Tadeusza Kościuszki stoczyły zwycięską bitwę z wojskami rosyjskimi.
5 kwietnia – Tadeusz Kościuszko ogłosił w obozie pod Słomnikami Raport narodowi polskiemu o zwycięstwie pod Racławicami.
7 kwietnia – do Krakowa wprowadzono 12 rosyjskich armat zdobytych w bitwie pod Racławicami.
8 kwietnia – Tadeusz Kościuszko mianował Bartosza Głowackiego chorążym regimentu grenadierów krakowskich.
24 kwietnia – Michał Wohlman został prezydentem Krakowa.
31 maja – w Krakowie został ścięty za zdradę katolicki duchowny Maciej Dziewoński.
Wyszły dwa numery „Gazety Krakowskiej”.
Leżące w skarbcu uniwersyteckim od czasów średniowiecznych kosztowności, zostały oddane na cele powstania.
15 czerwca:
komendant Krakowa Ignacy Wieniawski bez walki poddał miasto Prusom.
ponownie Maciej Bajer został prezydentem Krakowa.
30 czerwca – korpus austriacki wkroczył do województwa krakowskiego, sandomierskiego i lubelskiego.
Magistrat obronę ogniową miasta powierzył Kongregacji Kupieckiej, cechom rzemieślniczym i kominiarzom.

Lata 1795–1917 – okres rozbiorów Polski
1795:
Styczeń – rozpoczęto wydawanie periodyku „Monitor Różnych Ciekawości”.
3/4 października – III rozbiór Polski: w nocy na rozkaz króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II najeźdźcy zrabowali z Zamku Królewskiego na Wawelu insygnia królewskie. Insygnia przewiezione zostały do Berlina i w roku 1811 przetopione na złoto.
24 października – III rozbiór Polski: Polska na 123 lata przestała istnieć jako samodzielne państwo.
Wszedł w życie przepis zabraniający grzebania zmarłych na cmentarzach przykościelnych w obrębie murów miejskich Krakowa.
Cmentarze przy kościołach św. św. Filipa i Jakuba na Kleparzu oraz św. Piotra na Garbarach zaczęły pełnić funkcję cmentarzy komunalnych.
1796:
4 stycznia – wojska pruskie opuściły Kraków.
Wkroczenie do Krakowa wojsk austriackich, przyłączenie miasta do monarchii habsburskiej.
27 kwietnia – Austriacy uroczyście przejęli rządy w Krakowie. Prezydent miasta Filip Lichocki odczytał pod ratuszem patent cesarski, który potwierdzał objęcie przez Austrię przypadających jej polskich ziem.
Pierwszy pobór młodzieży polskiej do służby w armii austriackiej.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Gazeta Krakowska”. Ukazywało się do roku 1849.
1798:
1 listopada – ponownie Filip Nereusz Lichocki został prezydentem Krakowa.
Zaczął wychodzić periodyk „Wiadomości Cudzoziemskie z Krakowa”.
1799 – Jacek Kluszewski otrzymał przywilej cesarski na uruchomienie pierwszego stałego teatru w Krakowie. Teatr Stary początkowo miał swoją siedzibę w budynku Pałacu Spiskiego przy Rynku Głównym, potem przeniesiony został do budynku u zbiegu ulicy Jagiellońskiej i placu Szczepańskiego, w którym znajduje się do dziś.
1800:
Dekret o przyłączeniu Kazimierza do Krakowa i wyznaczeniu nowych granic miasta, wydany przez rezydującą w Wiedniu Kancelarię Nadworną Galicyjską.
Decyzją senatu, ludności pochodzenia żydowskiego pozwolono osiedlać się na obszarze całego Krakowa.
Odebranie Uniwersytetowi Krakowskiemu autonomii i nadzoru nad szkołami średnimi.
Początek adaptacji Wawelu na koszary dla wojska przez władze austriackie.
Zamknięcie z przyczyn zdrowotnych żydowskiego cmentarz Remuh na Kazimierzu.
Założenie nowego cmentarza żydowskiego poza Kazimierzem, przy obecnej ul. Miodowej w Krakowie.
1801:
Kraków stał się formalnie stolicą Galicji Zachodniej.
Dekret o likwidacji samorządu miejskiego w Krakowie.
Założenie nowego cmentarza miejskiego w Krakowie, nazwanego Cmentarzem Rakowickim, na wykupionych pokarmelitańskich gruntach. Pierwszą pochowaną osobą była Apolonia z Lubowieckich Bursikowa, pochowana w styczniu 1803 r.
Początek likwidacji cmentarzy przykościelnych w Krakowie. Proces ten trwał do 1803 r.
Nowo utworzony Urząd Budownictwa Miejskiego zainicjował likwidację średniowiecznych fortyfikacji, zasypywanie fos, burzenie zniszczonych kaplic i kościołów w Krakowie.
1802:
22 kwietnia – z rozporządzenia C.K. Gubernium Galicji zachodniej ukazał się „Porządek względem gaszenia pożarów w stołecznym mieście Krakowie”, który przy pomocy 140 paragrafów modyfikował strukturę obrony przeciwpożarowej.
1 września – Dominik Drdatzki został prezydentem Krakowa.
Otwarty został stary drewniany most na Wiśle u wylotu ul. Mostowej, łączący Kraków z miastem Podgórze. Nazwano go mostem Karola na cześć arcyksięcia austriackiego Karola Ludwika Habsburga.
Likwidacja cmentarza przy kościele Mariackim w Krakowie.
1803:
13 maja – połączenie Galicji Wschodniej i Zachodniej w jedną prowincję ze stolicą we Lwowie; Kraków przestał być siedzibą władz krajowych, tracąc tym samym status stolicy Nowej Galicji. Zachował jednak dawny tytuł miasta stołecznego.
Wprowadzenie w Szkole Głównej Koronnej (Akademia Krakowska) łaciny jako języka wykładowego, zamiast języka polskiego. Stopniowa germanizacja uczelni.
1804:
Antoni Zieleniewski, czeladnik warszawskiego cechu kowali, przeniósł się do Krakowa i rozpoczął pracę w Kuźni. Kuźnia stała się zalążkiem przyszłych zakładów Zieleniewskiego.
Kraków ogłoszony został miastem otwartym. Fakt ten stał się podstawą decyzji o wyburzeniu średniowiecznych murów obronnych.
1805:
Józef Gollmayer został prezydentem Krakowa.
Połączenie na mocy dekretu cesarskiego Szkoły Głównej Koronnej z uniwersytetem we Lwowie i przekształcenie ich w prowincjonalną uczelnię austriacką.
1806:
Z inicjatywy Feliksa Radwańskiego rozpoczęto wydawanie „Dziennika Gospodarskiego Krakowskiego”. Ukazywał się do 1807 r.
Epidemia nieznanej choroby, przywleczona przez rannych żołnierzy (100 osób umiera dziennie).
1807 – Rozpoczęcie burzenia dawnych fortyfikacji Krakowa.
1808:
Powstał szpital żydowski w Krakowie.
Początek kursowania dyliżansów na trasie Kraków – Warszawa.
1809:
15 lipca – Wkroczenie do Krakowa oddziałów polskich pod dowództwem gen. Aleksandra Rożnieckiego. Wkrótce potem do miasta wjechał uroczyście książę Józef Poniatowski.
Lipiec – repolonizacja Uniwersytetu Krakowskiego, do miasta przybył Hugo Kołłątaj. Zaznacza się świeckość uniwersytetu.
13 sierpnia-8 października – Występy Teatru Narodowego Wojciecha Bogusławskiego w Krakowie.
14 października – na mocy traktatu z Schönbrunn Kraków i Podgórze zostały przyłączone do Księstwa Warszawskiego.
18 grudnia – wprowadzenie języka polskiego do urzędów i sądownictwa.
1810:
10 kwietnia – formalne przyłączenie Krakowa do Księstwa Warszawskiego. Odebranie od władz administracyjnych i sądowych przysięgi wierności Fryderykowi Augustowi, królowi saskiemu i księciu warszawskiemu.
7-12 maja – Kraków wizytował Książę Warszawski Fryderyk August.
6 czerwca – Kraków uzyskał status wolnego miasta handlowego.
Lipiec – reorganizacja administracji – powstanie departamentu z siedzibą prefekta w Krakowie.
1 grudnia – Stanisław Kostka Zarzecki został prezydentem Krakowa.
Przywrócony został zwyczaj grania hejnału z wieży kościoła Mariackiego w Krakowie.
Bezmyślna i wielce tragiczna w skutkach decyzja Rady Miasta nakazująca wyburzenie średniowiecznych murów obronnych Krakowa.
Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 24.000.
1811:
Wyburzenie gotyckich kościołów św. Szczepana, św. Mateusza i św. Macieja oraz rozebranie budynków koszarowych w Krakowie, w miejscu których powstał plac Szczepański. Plac ten krótko nosił nazwę placu Gwardii.
Wielka posucha i głód.
1812:
Mały Rynek w Krakowie, w przeszłości zwany Vandetą, Tandetą i Rynkiem Rzeźniczym, po wyburzeniu szkoły Panny Marii i zlikwidowaniu jatek, nabrał obecnego wyglądu.
Rozpoczęto druk „Dziennika Departamentowego Krakowskiego”. Ukazywał się do 1820 r.
1813:
Wobec zajęcia znacznej części księstwa Warszawskiego przez wojska rosyjskie, najwyższe władze oraz resztki armii Księstwa pod dowództwem ks. Józefa Poniatowskiego przeniosły się do Krakowa.
Wymarsz oddziałów polskich z Krakowa. Początek dwuletniej okupacji Krakowa przez wojska rosyjskie.
26 sierpnia – ogromna powódź w Krakowie. Wisła zalała Stradom, Kazimierz i Podgórze, zerwała mosty Karola i Stradomski. Była to największa powódź, jaką odnotowały kroniki miejskie Krakowa.
1814 – Zaczął wychodzić periodyk „Miscellanea Cracoviensia”.
1815:
Lipiec – po uzyskaniu zgody władz, zwłoki księcia Józefa Poniatowskiego zostały przeniesione z kościoła św. Krzyża w Warszawie do Krakowa i uroczyście złożone w katedrze na Wawelu.
24 lipca – założono Towarzystwo Naukowe Krakowskie.
Podpisanie w Wiedniu przez Rosję, Austrię i Prusy tzw. traktatu dodatkowego, tworzącego z Krakowa i okolic wolne miasto, nazwane Rzecząpospolitą Krakowską.
18 października – utworzono Wolne Miasto Kraków.
Powołanie Senatu Wolnego Miasta Krakowa.
Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 23.000.
1816:
1 stycznia – Józef Matecki został prezydentem Krakowa.
11 kwietnia – Feliks Grodzicki został prezydentem Krakowa.
27 lipca – Senat Wolnego Miasta Krakowa przekazał gminie ewangelickiej kościół św. Marcina oraz budynki poklasztorne. Była to pierwsza od 1591 roku świątynia tego wyznania w mieście.
Utworzone zostało Towarzystwo Dobroczynności.
Zaczął wychodzić „Dziennik Rozporządzeń Rządowych”. Ukazywał się do 1846 r.
Zaczął wychodzić „Dziennik Rządowy”. Ukazywał się do 1855 r.
1817:
13 stycznia – profesor Feliks Radwański wywalczył w senacie Rzeczypospolitej Krakowskiej decyzję o pozostawieniu fragmentów średniowiecznej fortyfikacji Krakowa. Zachowała się część murów obronnych miasta, barbakan i Brama Floriańska.
Rząd austriacki rozwiązał zakon benedyktynów w Tyńcu.
Powstało Krakowskie Towarzystwo Miłośników Muzyki obecnie Towarzystwo Muzyczne w Krakowie.
Uchwalony został „statut organiczny Uniwersytetu Krakowskiego”, który wprowadził nazwę Uniwersytet Jagielloński.
Rozebrany został ratusz miejski na Rynku Głównym w Krakowie, pozostała po nim tylko wieża ratuszowa.
Zaczął wychodzić „Rocznik Towarzystwa Naukowego”. Ukazywał się do 1872 r.
1818:
23 czerwca – w krypcie św. Leonarda na Wawelu odbył się uroczysty, ponowny pogrzeb Tadeusza Kościuszki, zwłoki zostały sprowadzone ze Szwajcarii.
15 lipca – uroczyste wręczenie Senatowi i Zgromadzeniu Reprezentantów konstytucji Wolnego Miasta Krakowa.
Epidemia ospy (śmiertelność u dzieci dochodziła do 80%).
Do struktur Uniwersytetu Jagiellońskiego włączona została Szkoła Rysunku i Malarstwa. Zalążek Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
1819:
Katastrofalny wylew Wisły.
Październik – zaczęło wychodzić czasopismo „Pszczółka Krakowska”. Ukazywało się do roku 1822.
1820:
15 września – uroczyste rozpoczęcie sypania kopca Kościuszki w Krakowie.
Decyzją senatu Wolnego Miasta Krakowa rozpoczęto wyburzanie miejskich murów obronnych i zasypywanie fos. Prace trwały do 1830 r.
1821:
Zaczął wychodzić periodyk „Telegraf”.
Sebastian Sierakowski odnowił salę auli uniwersyteckiej oraz polecił wymalować Michałowi Stachowiczowi sceny z dziejów Uniwersytetu w Krakowie.
1822:
Początek prac przy zakładaniu „ogrodów miejskich”, czyli Plant Krakowskich.
Zaczął wychodzić periodyk „Krakus. Towarzysz liberalny Pszczółki Krakowskiej”.
1823:
25 października – zakończono budowę kopca Kościuszki.
Zaczęły wychodzić periodyki „Muza Nadwiślańska”, „Pszczółka Polska”, „Pielgrzym z Tenczyna”, „Kronika Codzienna”.
1824:
Likwidacja cmentarza przy kościele dominikanów w Krakowie.
Przebicie ulicy Dominikańskiej do Plant w Krakowie[18].
1825 – Zmarł najstarszy obywatel Rzeczypospolitej Krakowskiej Piotr Librowski, który przeżył 124 lata i 6 miesięcy.
1826 – Zaczęły wychodzić periodyki „Flora Polska” i „Rozrywki Przyjemne i Pożyteczne”. Oba ukazywały się do 1827 r.
1827:
Otwarcie klinik uniwersyteckich wydzielonych ze Szpitala św. Łazarza w Krakowie.
Początek klinik uniwersyteckich przy obecnej ul. Kopernika w Krakowie.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Kurier Krakowski”.
1828 – Zaczęły wychodzić periodyki „Rozmaitości Naukowe” i „Goniec Krakowski”. Oba ukazywały się do 1831 r.
1829 – Zaczęło wychodzić czasopismo „Dziennik Ogrodniczy”. Ukazywało się do roku 1835.
1830:
8 stycznia – na Wawelu został pochowany Prymas Królestwa Polskiego Jan Paweł Woronicz, jego pogrzeb przerodził się w wielką manifestację patriotyczną.
29 listopada – wybuch powstania listopadowego w Królestwie Kongresowym.
4 grudnia – powołana została Gwardia Narodowa na wieść o wybuchu powstania w Królestwie Kongresowym. Jej uczestnicy wzmocnili oddziały polskie w Warszawie. Jednak Rzeczpospolita Krakowska zachowała neutralność polityczną wobec powstania.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Pamiętnik Krakowski”.
Powołanie Komitetu Reparacji Zamku Krakowskiego. Apel Senatu Miasta o składki na restaurację Wawelu.
Na dziedzińcu wawelskim odbył się nieudany pokaz lotu balonem.
Biblioteka Czartoryskich w Krakowie posiadała około 70.000 druków i 3.000 rękopisów.
W całej Małopolsce klęska nieurodzaju.
1831:
2-3 maja – pożar Tyńca, spłonęły m.in. zabudowania klasztorne i kościół.
18 czerwca – pierwsza epidemia cholery w Krakowie. W mieście zmarło 1417 osób.
27 września-24 listopada – okupacja Krakowa przez wojska rosyjskie.
Ustąpienie Stanisława Wodzickiego ze stanowiska prezesa Senatu.
Do miasta przybył gen. Józef Chłopicki, były dyktator powstania listopadowego, aby tu spędzić resztę życia.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Tandeciarz Krakowski”.
Reaktywowanie działalności Bractwa Kurkowego w Krakowie.
1832:
21 grudnia – trumna ze zwłokami Tadeusza Kościuszki została w tajemnicy przed zaborcami umieszczona w marmurowym sarkofagu na Wawelu.
Józef Czech wydał pierwszy rocznik „Kalendarza Krakowskiego”.
Utworzenie przez Senat Komitetu Cenzury.
Oświadczenie rezydentów mocarstw opiekuńczych o podjęciu „bezpośredniego i skutecznego czuwania nad utrzymaniem porządku i spokojności” w Krakowie.
1833:
30 maja – ogłoszono nową konstytucję Wolnego Miasta Krakowa.
Zgromadzenie Reprezentantów podjęło decyzje o wprowadzeniu do obiegu monety krajowej.
Z Galicji wyruszyły oddziały Józefa Zaliwskiego z zamiarem wywołania powstania w Królestwie Polskim.
Zmiana, pod naciskiem Austrii, konstytucji Rzeczypospolitej Krakowskiej. Ograniczenie swobód obywatelskich.
Tajny traktat w Münchengrätz dopuszczający aneksję Rzeczypospolitej Krakowskiej przez Austrię w razie wystąpienia ruchów niepodległościowych.
1834:
1 sierpnia – senat Wolnego Miasta Krakowa zabronił wypasu bydła na Plantach.
Powstał Instytut Techniczny w Krakowie.
Zaczęły wychodzić czasopisma „Tygodnik Krakowski” i „Rozmaitości Krakowskie”.
Zaczęły wychodzić periodyki „Themis” i „Pamiętnik Farmaceutyczny”. Oba ukazywały się do 1836 r.
1835:
11 lutego – założono w Krakowie Stowarzyszenie Ludu Polskiego.
Rozpoczęło działalność polityczne ugrupowanie „Młoda Polska”.
Zaczęły wychodzić periodyki „Pamiętnik Powszechny Nauk i Umiejętności”, „Przewodnik Wiejski”.
Zaczął wychodzić „Kwartalnik Naukowy”. Ukazywał się do 1836 r.
Liczba mieszkańców Krakowa miasta wynosiła około 36.000.
1836:
W Ogrodzie Strzeleckim przy ul. Lubicz w Krakowie rozpoczęto budowę strzelnicy Bractwa Kurkowego.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Zbieracz Naukowy Krakowski”. Ukazywało się do roku 1837.
Początek okupacji Krakowa przez wojska 3 zaborców.
1837:
Zaczęło wychodzić czasopismo „Pamiętnik Naukowy Krakowski”. Ukazywało się do roku 1838.
15 października – uroczyste otwarcie strzelnicy Bractwa Kurkowego w Ogrodzie Strzeleckim przy ul. Lubicz w Krakowie.
1838:
28 lipca – urodził się Jan Matejko.
Rozebrany został kościół Wszystkich Świętych w Krakowie. W miejscu kościoła powstał plac o tej samej nazwie.
Piotr Steinkeller uruchomił kurierskie połączenie dyliżansami Krakowa z Warszawą.
1839:
Wskutek protestu Anglii i Francji Kraków opuściły wojska pruskie i rosyjskie. W mieście pozostały wojska austriackie.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Zbieracz Umysłowych Rozrywek”.
1840 – Jan Schindler, austriacki ksiądz, prezes senatu Wolnego Miasta Krakowa, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, rozpoczął przebudowę architektoniczną uczelni. Do tego roku budynek Collegium Maius pozostawał w niezmienionej średniowiecznej formie. Prace trwały do 1848 r.
1841:
Wyburzono mur łączący barbakan z Bramą Floriańską.
Powstała olejarnia Brzeskiego w Krakowie.
Kraków opuściły wojska austriackie.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Rozrywki Umysłowe”. Ukazywało się do roku 1843.
1842, 1 lutego – wszedł w życie projekt Senatu organizacji obrony ogniowej pod nazwą urządzeń ogniowych. Projekt był wzorowany na ustawach antypożarowych miasta Poznania.
1844:
Lekkie trzęsienie ziemi.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Kurierka Krakowska”.
Zaczął wychodzić „Dwutygodnik Literacki”. Ukazywał się do 1845 r.
Obrady ostatniego sejmu Rzeczypospolitej Krakowskiej.
1846:
19 lutego-marzec – rzeź galicyjska – wystąpienia chłopów galicyjskich o charakterze pogromu.
21 lutego-4 marca – Powstanie krakowskie.
22/23 lutego – ogłoszenie Manifestu Rządu Narodowego.
24 lutego – ogłoszenie ustawy rewolucyjnej, Jan Tyssowski ogłosił się dyktatorem powstania.
26 lutego – Bitwa pod Gdowem.
27 lutego – zginął Edward Dembowski, w trakcie ostrzału przez wojska austriackie procesji patriotycznej idącej przez most z Podgórza do Krakowa.
Zaczął ukazywać się „Dziennik Rządowy Rzeczypospolitej Polskiej”.
Marzec – kapitulacja oddziałów powstańczych, które wycofały się z Krakowa, na granicę pruską.
Do Krakowa wkroczyły wojska austriackie i pruskie.
Kwiecień – decyzja trzech państw zaborczych o likwidacji Wolnego Miasta Krakowa i włączeniu jego terenu do monarchii austriackiej.
Podpisanie przez cesarza Ferdynanda I aktu wcielenia Rzeczypospolitej Krakowskiej do Austrii.
Epidemia duru brzusznego w Krakowie. W mieście zmarło 3900 osób.
1847:
17 października – uruchomienie linii Kolei Krakowsko-Górnośląskiej. Linia połączyła Kraków przez Wrocław z Berlinem.
Ponowna germanizacja Uniwersytetu Jagiellońskiego na podstawie dekretu Ferdynanda I.
Zmarł Florian Straszewski, obywatel ziemski, społecznik, współtwórca krakowskich Plant, współinicjator usypania kopca Kościuszki.
Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 40.000.
1848:
17 marca – Wiosna Ludów: masowe demonstracje ludności żądającej uwolnienia więźniów politycznych i demokratyzacji życia.
25 marca – przybycie około 150 amnestionowanych więźniów i emigrantów politycznych.
26-27 kwietnia – Wiosna Ludów: zamieszki na ulicach Krakowa. Wojska austriackie zbombardowały Kraków z Wawelu, w wyniku czego zginęły 32 osoby. Kapitulacja miasta.
29 kwietnia – Wiosna Ludów: manifestacyjny pogrzeb ofiar.
7 października – Józef Walenty Krzyżanowski został prezydentem Krakowa.
3 listopada – zaczął ukazywać się dziennik informacyjno-polityczny „Czas”.
Zaczęły wychodzić periodyki „Jutrzenka”, „Polska”, „Przegląd”.
Zniesienie pańszczyzny i uwłaszczenie chłopów w Galicji. Uwłaszczenie chłopów otworzyło nowe perspektywy dla producentów sprzętu rolniczego, w szczególności dla zakładów Zieleniewskiego.
Po ukończeniu prac przy budynku Collegium Maius, profesor Ferdynand Kojsiewicz ogłosił publiczny list oskarżający architekta Kremera, działającego na zlecenie Jana Schindlera, o zaniechania konserwatorskie budynków podczas przebudowy.
Rozpoczęcie prac przy regulacji Wisły. Prace te trwały do roku 1850.
1849:
19 kwietnia – Ignacy Paprocki został prezydentem Krakowa.
6 lipca – powstało Starostwo Grodzkie.
Wprowadzenie w Galicji i okręgu krakowskim stanu wojennego. W Krakowie trwał on do maja 1854 r.
1850:
18 lutego – utworzenie Muzeum Archeologicznego w Krakowie.
12 kwietnia – ogłoszenie decyzji Franciszka Józefa I o budowie Twierdzy Kraków. Prace ruszyły jednocześnie na kopcu Kościuszki i przy rogatce warszawskiej.
18 lipca – wybuchł największy w XIX wieku pożar Krakowa. Spłonęło 160 domów, 4 kościoły i 2 klasztory.
14 listopada – powołanie Izby Handlowej i Przemysłowej.
30 grudnia – otwarcie mostu Podgórskiego w Krakowie, zbudowanego na kamiennych filarach, nazwanego później mostem Franciszka Józefa.
1851:
10-13 października – pierwsza wizytacja Krakowa przez cesarza Franciszka Józefa I.
Fabryka Ludwika Zieleniewskiego, syna Antoniego Zieleniewskiego, posiada pierwszy w obrębie miasta kocioł parowy i pierwszą maszynę parową.
1852, 27 grudnia – wprowadzenie języka niemieckiego do urzędów i na Uniwersytecie Jagiellońskim.
1853:
29 lutego – ze struktur Uniwersytetu Jagiellońskiego wyodrębniło się Towarzystwo Naukowe Krakowa.
1 lipca – Fryderyk Tobiaszek został prezydentem Krakowa.
Fabryka Ludwika Zieleniewskiego otrzymała nazwę „C.K. Uprzywilejowana Krajowa Fabryka Maszyn Rolniczych i Narzędzi Ludwika Zieleniewskiego”.
1854 – Początek działalności Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.
1855:
3 marca – w Krakowie pojawiły się jednokonne dorożki, zwane cypserówkami.
26 grudnia – pierwszy publiczny pokaz elektryczności w Krakowie. Światło elektryczne użyte zostało na premierze opery Prorok jako „słońce elektryczne”.
1856:
20 lutego – otwarcie linii kolejowej Kraków-Dębica. W 1860 r. linia przedłużona została do Przemyśla.
26 października – Andrzej Seidler-Wiślański został prezydentem Krakowa.
Został oddany do użytku Most kolejowy na linii średnicowej w Krakowie.
Powstanie Biblioteki Towarzystwa Naukowego Krakowskiego w Krakowie.
1857:
27 października – założenie gimnazjum św. Jacka.
1 listopada – uruchomienie gazowni miejskiej w Krakowie.
22 grudnia – uruchomienie oświetlenia gazowego w Krakowie. Początkowo lampami gazowymi oświetlony był Rynek Główny, ulica Stradom, Kazimierz oraz ulica Lubicz przy dworcu.
Wprowadzenie wiedeńskiego systemu miar i wag.
Przemysłowiec Ludwik Zieleniewski, po uzyskaniu najlepszych wyników w strzelaniu do kura, został królem najstarszej polskiej organizacji paramilitarnej – Bractwa Kurkowego.
Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 41.000.
1858 – Powstała fabryka wyrobów stolarskich Muranyego.
1860:
14 stycznia – pogrzeb gen. Jana Skrzyneckiego. Pogrzeb zapoczątkował manifestacje niepodległościowe w Krakowie.
14 maja – przywrócenie języka polskiego w szkolnictwie (z wyjątkiem Uniwersytetu Jagiellońskiego).
Początek burzenia północnych fasad budynku Collegium Maius. Prace trwały do 1870 r.
Zakłady Zieleniewskiego wykonały pierwszy kocioł parowy, przeznaczony dla korpusu kadetów w Łobzowie. W fabryce przy ul. św. Marka 31 rozpoczęła działalność Kasa Chorych.
Rozporządzenie cesarskie zniosło rząd w Krakowie. Cały obszar Galicji podporządkowany został bezpośrednio Namiestnictwu we Lwowie, a niektóre urzędy zostały tam przeniesione.
Austriacy otaczają Kopiec Wandy szańcem ziemnym. Staje się częścią fortyfikacji Twierdzy Kraków.
1861:
Styczeń – język polski wprowadzono do magistratu miasta Krakowa.
23 lutego – początki repolonizacji Uniwersytetu Jagiellońskiego, częściowe przywrócenie języka polskiego.
8 czerwca – otworzony został gmach Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń od Szkód, popularnie zwanego Florianką, przy ul. Basztowej w Krakowie.
4 listopada – uruchomione zostało połączenie kolejowe Krakowa ze Lwowem.
W zakładach Zieleniewskiego skonstruowano pierwszą maszynę parową w Krakowie.
1862:
28 lutego – otwarcie synagogi postępowej, tzw. Tempel, przy ul. Miodowej w Krakowie. Nabożeństwom przewodzili kaznodzieje o wykształceniu akademickim, przemawiający po polsku lub niemiecku.
5 kwietnia – w Krakowie ukazało się pierwsze wydanie czasopisma „Przegląd Lekarski”.
25 września – obniżenie diecezji krakowskiej do rangi wikariatu apostolskiego.
Powstało przedsiębiorstwo „Uprzywilejowana Fabryka Maszyn i Urządzeń Rolniczych Marcina Peterseima”.
1863:
22 stycznia – wybuch powstania styczniowego.
Dyrekcja Policji w Krakowie wydała zakaz uczestnictwa w powstaniu na terenie Królestwa Kongresowego.
31 stycznia – nocny wymarsz ochotników, pod dowództwem gen. Zygmunta Jordana, do obozu powstańczego w Ojcowie.
17 lutego – klęska ochotników pod Miechowem.
Z Krakowa wyruszył oddział ochotników pod dowództwem Józefa Grekowicza. Po przekroczeniu granicy został rozbity. Podobnie skończyły się następne wyprawy.
8-9 marca – narada w Hotelu Saskim, powierzenie dyktatury Marianowi Langiewiczowi.
21 marca – odezwa o przejęciu władzy przez Rząd Narodowy.
Sierpień – do Krakowa przybył Romuald Traugutt, ostatni dyktator powstania.
W zakładach Zieleniewskiego wyprodukowano armaty dla powstańców styczniowych. Władze carskie na kilka lat zamknęły rynek Królestwa Polskiego przed fabryką Ludwika Zieleniewskiego.
Oddano do użytku most kolejowy nad starym korytem Wisły na Grzegórzkach.
1864:
29 lutego – w całej Galicji ogłoszono stan oblężenia. Zakazano posiadania broni i amunicji, odbywania zgromadzeń, wspomagania zbiegów. Cudzoziemcy musieli uzyskiwać pozwolenia na pobyt, a wielu przebywających w Krakowie zostało wydalonych.
5 lipca – otwarcie mostu kolejowego na Wiśle w Krakowie Zabłociu.
W zakładach Zieleniewskiego wyprodukowano pierwszą na ziemiach polskich maszynę parową, przeznaczoną dla kopalni węgla w Tenczynku.
Po powstaniu styczniowym, liczba studentów na Uniwersytecie Jagiellońskim wynosiła 371.
1865:
20 lutego – Sejm Krajowy Galicyjski uchwalił tymczasowy statut gminny dla miasta Krakowa, przywracający samorząd miejski.
15 kwietnia – urodziła się Olga Boznańska, krakowska malarka okresu Młodej Polski.
18 kwietnia – odwołanie stanu oblężenia w Galicji.
1 sierpnia – wybory do Rady Miejskiej Krakowa.
7 października – występy Heleny Modrzejewskiej w Teatrze Starym w Krakowie.
1 września – rozpoczęła działalność Krakowska Kasa Oszczędności.
1 listopada – powstało Towarzystwo Muzyczne „Muza”.
Dekret cesarza Franciszka Józefa I o amnestii dla więźniów politycznych. Dekret umożliwił powrót do Krakowa wielu osób przetrzymywanych w więzieniach austriackich.
Zakłady Zieleniewskiego w Krakowie rozpoczęły produkcję sprzętu dla powstającego na Podkarpaciu polskiego przemysłu naftowego. Klientem firmy był m.in. konstruktor lampy naftowej i posiadacz pierwszej w świecie kopalni ropy naftowej w Bóbrce Ignacy Łukasiewicz.
Utworzenie ochotniczej straży pożarnej.
Powstało Towarzystwo Lekarskie w Krakowie.
1866:
Czerwiec – mieszkańcy Krakowa dowiedzieli się o wojnie prusko-austriackiej, co nie wzbudziło wielkich emocji, mimo zbliżania się Prusaków.
13 września – wybór Józefa Dietla na prezydenta miasta Krakowa.
1867:
Kwiecień – założenie Czytelni Akademickiej im. Adama Mickiewicza.
26 kwietnia – w siedzibie Towarzystwa Naukowego Krakowskiego odbył się pierwszy pokaz obrazu Alchemik Sędziwój Jana Matejki.
1 listopada – otwarcie zakładu fotograficznego Rzewuskiego.
W Krakowie uruchomione zostały pierwsze konne omnibusy.
Przyznanie Galicji autonomii przez cesarza Franciszka Józefa I.
Równouprawnienie Żydów, zniesienie ograniczeń wyznaniowych.
1868:
3 sierpnia – zmarł Ambroży Grabowski, historyk, księgarz, kolekcjoner, archeolog i antykwariusz, autor podstawowych przewodników po Krakowie.
25 listopada – powstały Wyższe Kursy dla Kobiet.
1869:
19 marca – urodził się Józef Mehoffer, artysta malarz, witrażysta, grafik, jeden z najbardziej wyrazistych przedstawicieli Młodej Polski.
8 lipca – powtórny pogrzeb na Wawelu odnalezionych w Katedrze zwłok króla Kazimierza III Wielkiego.
20 lipca – do Sądu Rejonowego w Krakowie wpłynął anonim informujący o fakcie przetrzymywania od 21 lat w nieludzkich warunkach zakonnicy w klasztorze karmelitanek bosych.
24 lipca – rozruchy w Krakowie wywołane doniesieniami prasowymi o sprawie Barbary Ubryk.
8 listopada – otwarcie Szkoły Przemysłowej.
9 listopada – w kościele Mariackim odsłonięty został po remoncie ołtarz Wita Stwosza.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Kraj”. Ukazywało się do roku 1874.
Powstał Bank Galicyjski dla Przemysłu i Handlu.
Publikacja pamfletu politycznego Teka Stańczyka.
1870:
Został wydany zakaz chodzenia „na pueri” (Pucheroki).
Zmarł Dow Ber Meisels, rabin krakowski, senator. W żydowskich szkołach wyznaniowych wprowadził język polski.
Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 50.000.
1871:
30 kwietnia – postanowienie cesarskie o przywróceniu języka polskiego na wszystkich wykładach uniwersyteckich.
Powstała rządowa Fabryka Tytoniu – „Cygarfabryka”.
Na Grzegórzkach wybudowano Miejską Rzeźnię według projektu Macieja Moraczewskiego.
1872:
1 stycznia – w Krakowie odbyła się prapremiera dramatu Adama Mickiewicza Konfederaci barscy.
16 lutego – zatwierdzenie statutu Akademii Umiejętności.
29 kwietnia – powstała zawodowa straż pożarna.
1 maja – przejęcie Kasy Oszczędności pod zarząd miasta Krakowa.
24 października – pierwsze wybory do wiedeńskiej Rady Państwa.
Decyzja o zasypaniu tzw. Starej Wisły na odcinku od Wisły do Blichu, wzdłuż dzisiejszych ulic Dietla i Grzegórzeckiej.
Ukazał się pierwszy tom Bibliografii Polskiej Karola Estreichera.
1873:
19 stycznia – urodził się Adam Alojzy Krzyżanowski, ekonomista, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Polskiej Akademii Umiejętności.
7 maja – oficjalna inauguracja działalności Akademii Umiejętności.
Rozpoczęcie prac restauracyjnych grobów królewskich na Wawelu.
Rozpoczęcie budowy gmachu Collegium Novum według projektu Feliksa Księżarskiego. Budowa trwała do 1884, gmach uroczyście został otwarty w 1887 r.
Szkoła Sztuk Pięknych uzyskała pełną niezależność. Pierwszym dyrektorem uczelni został malarz Jan Matejko.
1874:
2 lipca – Mikołaj Zyblikiewicz został prezydentem Krakowa.
Rozpoczęcie budowy kolei transwersalnej Żywiec – Chabówka – Nowy Sącz – Krosno – Sanok – Stanisławów – Husiatyn (750 km). Zamówienia na urządzenia, konstrukcje i sprzęt otrzymały m.in. zakłady Zieleniewskiego w Krakowie.
1875
25 maja – Krakowski Instytut Techniczny przekształcony został w C.K. Instytut Techniczno-Przemysłowy. W latach 1897–1913 zbudowano dla niego nowy gmach przy alei Mickiewicza.
24 listopada – urodził się Xawery Dunikowski, pedagog, rzeźbiarz i malarz.
Architekt Tomasz Pryliński rozpoczął prace przy restauracji Sukiennic. Prace trwały do 1879 r.
1876, 1 grudnia – otwarcie Muzeum Czartoryskich w Krakowie.
1877:
6 października – w Krakowie ukazało się pierwsze wydanie tygodnika literacko-teatralno-artystycznego „Echo”.
Leon Wyczółkowski, studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Jana Matejki.
1878:
18 stycznia – zmarł Józef Dietl, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezydent Krakowa.
2 września – powstało Archiwum Krajowe Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie.
28 września – w Krakowie zaprezentowano publiczności obraz Jana Matejki Bitwa pod Grunwaldem.
Uroczystość wręczenia Janowi Matejce berła na znak jego panowania w sztuce. Aktu dokonał prezydent Mikołaj Zyblikiewicz.
1879:
17 lipca – otwarcie gmachu Szkoły Sztuk Pięknych. Pseudorenesansowy gmach Akademii przy placu Matejki w Krakowie zaprojektował Maciej Moraczewski.
3 października – otwarcie przebudowanych Sukiennic w Krakowie.
7 października – uchwałą Rady Miasta Krakowa w Sukiennicach powstało Muzeum Narodowe w Krakowie. Muzeum otwarte zostało 11 września 1883 r.
1880:
16 lutego-16 kwietnia – proces Ludwika Waryńskiego.
18 maja – obradował pierwszy zjazd historyków polskich im. Jana Długosza, zorganizowany przez Akademię Umiejętności.
19 maja – w 400. rocznice śmierci, prochy Jana Długosza zostały przeniesione do nowo powstałej Krypty Zasłużonych na Skałce.
1-4 września – druga wizyta Franciszka Józefa I w Krakowie.
Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 60.000.
1881, 17 lutego – Ferdynand Weigel został prezydentem Krakowa.
1882:
28 sierpnia – w Krakowie rozpoczęto budowę linii tramwajowej.
31 października – w Krakowie oddana do użytku została linia „konnej kolei żelaznej zwanej tramwajem”.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Nowa Reforma”. Ukazywało się do roku 1926.
1883:
5 kwietnia – profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego, Zygmunt Wróblewski i Karol Olszewski, jako pierwsi na świecie dokonali skroplenia tlenu.
13 kwietnia – profesorowie Zygmunt Wróblewski i Karol Olszewski, jako pierwsi na świecie dokonali skroplenia azotu.
28 lipca – zmarł Władysław Ludwik Anczyc, właściciel drukarni w Krakowie, pisarz i wydawca. W roku 1876 wydał dramat Emigracja chłopska, a w 1881 Kościuszko pod Racławicami.
3 września – otwarto Gimnazjum Jana III Sobieskiego w Krakowie.
11 września – otwarto w Sukiennicach inaugurującą działalność Muzeum Narodowego w Krakowie wystawę zabytków z czasów Jana III Sobieskiego oraz kolekcji Konstantego Schmidta-Ciążyńskiego.
11-13 września – po raz pierwszy zastosowano energię elektryczną w Krakowie – iluminacja Rynku Głównego z okazji 200-lecia odsieczy wiedeńskiej.
1884:
3 stycznia – początek działalności Biura Statystycznego Miejskiego.
25 maja – początek ogólnopolskiego zjazdu historyczno-literackiego im. Jana Kochanowskiego.
12 sierpnia – Towarzystwo Telefonów w Krakowie otrzymało zgodę na instalację pierwszych telefonów.
17 września – Feliks Szlachtowski został prezydentem Krakowa.
1885:
23 lutego – początek działalności Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.
24 kwietnia – profesor Jan Mikulicz-Radecki przeprowadził w Krakowie pierwszą na świecie operację zszycia pękniętego wrzodu żołądka.
23 czerwca – urodził się Juliusz Osterwa, aktor i reżyser.
Nieudany eksperyment z oświetleniem przy pomocy energii elektrycznej wnętrz Sukiennic i magistratu w Krakowie.
W Krakowie istniały wewnętrzne, niepubliczne sieci telefoniczne: wojskowa sieć Twierdzy Kraków, połączenia kolei, straży pożarnej, policji, magistratu.
Śmierć Ludwika Zieleniewskiego. Nowymi współdyrektorami fabryki zostali jego synowie, starannie przygotowani inżynierowie Leon i Edmund.
Założenie Parku Krakowskiego. W parku, z inicjatywy rajcy miejskiego S. Rehmana, otworzony został mały ogród zoologiczny.
1886:
17 czerwca – uchwała Rady Miejskiej Krakowa o budowie budynku Teatru Miejskiego przy placu Świętego Ducha (późniejszy teatr im. Juliusza Słowackiego).
Uroczystości z okazji otwarcia Collegium Novum w Krakowie.
Pożar w fabryce Zieleniewskiego przy ul. św. Marka w Krakowie. Spłonął warsztat mechaniczny i stolarnia. Magistrat zatwierdził plany budowy nowego zakładu przy ul. Krowoderskiej, wyposażonego w maszynę parową o mocy 50 KM.
Jan Matejko został honorowym doktorem Uniwersytetu Jagiellońskiego.
1887:
5 kwietnia – uroczysty pogrzeb Józefa Ignacego Kraszewskiego na Skałce.
16 maja – zmarł Mikołaj Zyblikiewicz, prezydent Krakowa, inicjator Krypty Zasłużonych na Skałce.
2 czerwca – powstało Archiwum Aktów Dawnych miasta Krakowa.
14 czerwca – poświęcenie nowo otwartego gmachu Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Novum.
Na Uniwersytecie Jagiellońskim reaktywowano pieczęć uniwersytecką pochodzącą z 1420 r.
Wystawa Krajowa w Krakowie.
Początek budowy kolei obwodowej, zwanej cirkumwallacyjną, łączącej Dworzec Główny w Krakowie z dworcem w Płaszowie. Budowę zakończono w 1888 r.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Kurier Krakowski”. Ukazywało się do roku 1889.
Rozpoczęcie porządkowania terenów koryta Starej Wisły w Krakowie, zwanych Plantami Dietlowskimi.
Powstanie Zakładu Surowic Leczniczych i Szczepionek Odo Bujwida.
1888:
7 lutego – z inicjatywy Władysława Żeleńskiego powstało Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego (Akademia Muzyczna w Krakowie).
25 marca – Zygmunt Wróblewski uległ wypadkowi w swoim laboratorium. W wyniku oparzeń zmarł 16 kwietnia.
25 sierpnia – Adam Chmielowski założył Zgromadzenie Albertynów w Krakowie.
w miejscu dzisiejszego mostu Dębnickiego wybudowano trójprzęsłowy most o konstrukcji kratowej
1889:
5 stycznia – zmarł Konstanty Schmidt-Ciążyński, kolekcjoner i znawca sztuki, ofiarodawca dużego zbioru dla Muzeum Narodowego w Krakowie.
W Krakowie zbudowana została klinika chirurgiczna Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Collegium Medicum.
Początek restauracji kościoła Mariackiego w Krakowie, według projektu architekta Tadeusza Stryjeńskiego. Polichromie wykonał Jan Matejko w 1891 r.
Z inicjatywy dr. Henryka Jordana utworzony został park (park Jordana) na terenie błoń czarnowiejskich, w miejscu byłej wystawy rolniczo-przemysłowej zorganizowanej dwa lata wcześniej.
1890
4 lipca – uroczysty pogrzeb Adama Mickiewicza. Poeta pochowany został w Krypcie Wieszczów Narodowych na Wawelu.
Kornel Kozerski na własny koszt odnawia Kopiec Wandy i na szczycie umieszcza marmurową rzeźbę orła, zaprojektowaną przez Jana Matejkę[20].
1891:
2-3 maja – obchody 100-lecia Konstytucji 3 Maja w Krakowie.
2 czerwca – położono kamień węgielny pod budowę gmachu Teatru Miejskiego w Krakowie (późniejszy teatr im. Juliusza Słowackiego).
6 czerwca – powstało „Krakowskie Ochotnicze Towarzystwo Ratunkowe” jako pierwsze pogotowie w Polsce, a drugie – po wiedeńskim – w Europie.
24 listopada – urodziła się Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, poetka dwudziestolecia międzywojennego. Jej ojcem był Wojciech Kossak, a dziadkiem – Juliusz. Siostra Magdaleny Samozwaniec.
Założenie Towarzystwa Szkoły Ludowej.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Krakus”. Ukazywało się do roku 1895.
1892:
1 stycznia – zaczęło wychodzić czasopismo „Naprzód”. Ukazywało się do roku 1939.
1 maja – pierwsze obchody święta robotniczego w Krakowie.
23 maja – krakowski kościół Ducha Świętego został wyburzony pod budowę miejskiego teatru; sprzeciwiający się tym planom Jan Matejko na znak protestu zrzekł się tytułu honorowego obywatela miasta.
Ukończenie wyburzania kompleksu budynków klasztorno-szpitalnych, obok kościoła św. Krzyża na placu Świętego Ducha, należących w przeszłości do Kanoników Ducha Świętego (Duchacy).
1893:
10 maja – w Krakowie założono pierwszy klub szachowy w Polsce.
24 maja – Józef Friedlein został prezydentem Krakowa.
21 października – przy placu św. Ducha, w miejscu zburzonego klasztoru duchaków przy kościele Ducha Świętego otwarto Teatr Miejski; podczas inauguracyjnego przedstawienia dano Prolog Adama Asnyka oraz fragmenty Konfederatów barskich Adama Mickiewicza, Balladyny Juliusza Słowackiego i Zemsty Aleksandra Fredry; eklektyczny budynek teatru – wzorowany na gmachu opery paryskiej – zaprojektował Jan Zawiejski, a pierwszym dyrektorem tej instytucji został Tadeusz Pawlikowski
1 listopada – zmarł Jan Matejko. Pochowany został w alei zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Powstała elektrownia Teatru Miejskiego w Krakowie. Była to druga elektrownia teatralna na ziemiach polskich.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Głos Narodu”. Ukazywało się do roku 1939.
Oficjalne otwarcie sieci telefonicznej.
1894:
14 stycznia – zmarł Antoni Hawełka, krakowski restaurator, założyciel restauracji w Rynku Głównym w Krakowie w 1876 r.[24]
18 kwietnia – prezentacja kurtyny Henryka Siemiradzkiego dla Teatru Miejskiego w Krakowie.
Dopuszczenie kobiet do studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim, początkowo jedynie na Wydziale Farmacji.
Emeryk Hutten-Czapski sprowadził zbiory muzealne do Krakowa. Początek Muzeum Czapskich w Krakowie.
1895:
Kwiecień – Julian Fałat został dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych.
Powstanie Drukarni Narodowej.
Rozpoczęła działalność kawiarnia Jama Michalika.
Oddano do użytku monumentalny gmach Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Stanisław Wyspiański przeprowadził prace przy wykonaniu polichromii w kościele franciszkanów.
Rozpoczęcie restauracji Katedry Wawelskiej pod kierunkiem Sławomira Odrzywolskiego. Od roku 1904 prace te prowadzone były pod kierunkiem Zygmunta Hendla i trwały do 1910 r.
1896:
19 lipca – w Podgórzu założony został park im. Bednarskiego.
23 lipca – w Krakowie odbyła się premiera opery Goplana z muzyką Władysława Żeleńskiego i librettem Ludomiła Germana na podstawie Balladyny Juliusza Słowackiego.
14 listopada – w Krakowie odbył się pokaz filmowy, był to drugi pokaz filmowy na ziemiach polskich (po Wrocławiu), do którego użyto aparatury braci Lumiere.
21 listopada – utworzenie Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
Dyrektor handlowy fabryki Zieleniewskiego, Leon Zieleniewski, został Królem Kurkowym Krakowskiego Towarzystwa Strzeleckiego.
Na Czerwonym Prądniku i na Dąbiu zawiązało się stowarzyszenie robotnicze o orientacji katolicko-narodowej pod nazwą „Przyjaźń”.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Prawo Ludu”. Ukazywało się do roku 1928.
1897:
14 stycznia – w Krakowie utworzono Związek Młodzieży Polskiej „Zet”.
Lipiec – pierwsze kobiety uzyskały stopień magistra farmacji na Uniwersytecie Jagiellońskim.
6 sierpnia – uroczysty pogrzeb Adama Asnyka. Poeta pochowany został w Krypcie Zasłużonych na Skałce.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Życie”. Ukazywało się do roku 1900.
Otwarto pierwsze gimnazjum żeńskie.
Powstanie Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”.
1898:
22 lutego – urodził się Karol Bunsch, pisarz historyczny, publicysta i tłumacz literatury angielskiej i niemieckiej. Zasłynął serią powieści z czasów piastowskich.
6 marca – otwarto Dom Matejki w Krakowie.
16 czerwca – odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza na rynku w Krakowie w stulecie urodzin poety.
Uliczne demonstracje robotników zakładów Zieleniewskiego, Rożena i Peterseima, domagających się od władz miejskich składania zamówień na roboty publiczne przedsiębiorstwom miejscowym.
Początek budowy Pałacu Sztuki Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Gmach oddany został do użytku w roku 1901.
Powstała elektrownia stacji kolejowej Płaszów.
1899:
3 lutego – w Krakowie zmarł Juliusz Kossak.
2 lipca – powstanie krakowskiego oddziału Towarzystwa Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza.
25 października – otwarto linię kolejową do Zakopanego.
Powstało Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
Zaczęło wychodzić czasopismo „Krytyka”. Ukazywało się do roku 1914.
Odbył się Zjazd Dziennikarzy Słowiańskich.
1900:
24 lutego – przekształcenie Szkoły Sztuk Pięknych w Akademię Sztuk Pięknych.
24 marca – w Krakowie odbyła się premiera dramatu Juliusza Słowackiego Sen srebrny Salomei.
8 czerwca – na dziedzińcu Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego odsłonięto pomnik Mikołaja Kopernika (w 1953 r. przeniesiony na Planty).
20 listopada – w podkrakowskich Bronowicach Małych odbyło się słynne młodopolskie wesele Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykówny. Wydarzenie to stanowi temat dramatu Stanisława Wyspiańskiego Wesele.
Zawodową elektrownię komunalną jako pierwsze w Krakowie założyło Podgórze, powstała ona przy ul. Nadwiślańskiej 4.
Uruchomiona została sieć oświetlenia ulicznego w Podgórzu (z napięciem użytkowym 150 V).
Uroczystości z okazji 500 lat istnienia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Aktor Stanisław Knake-Zawadzki otworzył Teatr Ludowy. Przedstawienia odbywały się w sali Strzeleckiej, w ujeżdżalni Pod Kapucynami, w hali fabryki Peterseima przy ul. Krowoderskiej 32 i w Parku Krakowskim.
Zakończenie wprawiania witraży Stanisława Wyspiańskiego w kościele franciszkanów w Krakowie.
Liczba mieszkańców Krakowa wynosiła około 85.300.
1901:
14 lutego – otwarcie wodociągów miejskich w Krakowie.
16 marca:
premiera Wesela Wyspiańskiego w Teatrze Miejskim.
uruchomienie pierwszych elektrycznych wąskotorowych tramwajów w Krakowie.
8 czerwca – założenie Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana.
17 października – zmarł Michał Bałucki, związany z Krakowem powieściopisarz i komediopisarz.
Powstała wytwórnia sody Libana, przejęta w 1909 r. przez koncern Solvaya.
Wprowadzono nowy „Statut gminny dla Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa”.
Powstała elektrownia Krakowskiej Spółki Tramwajowej w zajezdni przy ul. św. Wawrzyńca.
1902:
Powstała idea tzw. Wielkiego Krakowa.
Rozpoczęło nieformalną działalność Muzeum Etnograficzne w Krakowie[25].
1903:
12 marca – przejęcie przez miasto Muzeum Czapskich w Krakowie.
16 maja – ukazało się pierwsze wydanie krakowskiego dziennika „Nowiny”.
12-13 lipca – największa od 1813 r. powódź.
Z inicjatywy Wincentego Lutosławskiego rozpoczął działalność krakowski oddział organizacji wychowania narodowego „Eleusis” propagującej wstrzemięźliwość od alkoholu, tytoniu, hazardu i swobody seksualnej.
Witold Wojtkiewicz, malarz i rysownik, rozpoczął studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Kraków stał się, obok Londynu, drugą siedzibą Komitetu Zagranicznego Polskiej Partii Socjalistycznej. Do Krakowa przeniesiono część archiwum PPS oraz redakcję pisma „Przedświat” (pismo wychodziło od 1903 do 1920 r.).
Powstała fabryka produktów chemicznych.
1904:
11 lipca – Juliusz Leo został prezydentem Krakowa.
12 września – prezydent miasta Juliusz Leo wprowadził w życie ideę Wielkiego Krakowa.
Muzeum Narodowe przejęło Dom Matejki, który, nabyty w 1895 r. od rodziny artysty przez Towarzystwo Jana Matejki, został otwarty w 1898 r.
Na zjeździe w Krakowie powołana została ogólnoaustriacką żydowską partia robotniczo-syjonistyczna Poale-Sjon.
Stanisław Wyspiański zaprojektował strój dla słynnego krakowskiego Lajkonika.
1905:
18 lutego – uruchomienie Zawodowej Elektrowni Miejskiej w Krakowie.
2 marca – otwarto Dom Lekarski w Krakowie.
7 sierpnia – przekazanie władzom cywilnym Zamku Wawelskiego. Początek prac remontowych i restauracji zamku.
Październik – powstanie kabaretu Zielony Balonik.
Zmarł przedsiębiorca Michał Zieleniewski, syn Ludwika.
Uruchomienie Zakładów Sodowych w Borku Fałęckim.
Strajk generalny w Krakowie i w Podgórzu pod hasłami walki o reformę prawa wyborczego.
1906:
13 czerwca – powstał Klub Sportowy Cracovia (jako Akademicki Klub Footballowy), pierwszy klub sportowy na terytorium obecnej Polski.
Wrzesień-listopad – powstał jeden z najstarszych polskich klubów piłkarskich – TS (Towarzystwo Sportowe) Wisła Kraków.
31 października – otwarto linię kolejową Kraków-Trzebinia-Mysłowice (dł. 65,17 km), należącą do Austriackich Kolei Państwowych.
8 grudnia – założono klub sportowy Juvenia Kraków.
Początek współpracy Tadeusza Boy-Żeleńskiego z kabaretem Zielony Balonik.
Ustawa wiedeńskiej Rady Państwa o budowie kanału łączącego Dunaj z Wisłą, z portem rzecznym w Krakowie.
Przekształcenie fabryki Zieleniewskiego, działającej na zasadach spółki rodzinnej, w towarzystwo akcyjne C.K. Uprzywilejowana Fabryka Maszyn L. Zieleniewski Towarzystwo Akcyjne, z kapitałem 1,5 mln koron.
1907:
28 listopada – zmarł Stanisław Wyspiański. Został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce. Jego pogrzeb stał się manifestacją narodową.
Uruchomione zostało pierwsze w Krakowie stałe kino, zwane Cyrkiem Edisona.
Zakłady Zieleniewskiego rozpoczęły budowę dużej, nowoczesnej fabryki na Grzegórzkach, z bocznicą kolejową i z dostępem do Wisły.
Założenie spółdzielni pod nazwą Pierwsza Spółka Spożywcza członków Stowarzyszeń Katolickich.
1908:
2 maja – Irena Solska wywołała w Krakowie skandal pojawiwszy się nago (acz osłonięta tiulem i własnymi włosami) w wystawionej w Teatrze Miejskim sztuce Leopolda Staffa o Lady Godivie.
20 września – odbyły się pierwsze odnotowane w prasie piłkarskie derby Krakowa.
30 września – zmarł Karol Józef Teofil Estreicher, historyk literatury i teatru, krytyk literacki, bibliograf, wieloletni dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej, nazywany „ojcem bibliografii polskiej”.
3 listopada – przyjęcie przez Sejm Krajowy ustawy o utworzeniu Wielkiego Krakowa.
5 grudnia – powstanie Akademickiego Związku Sportowego.
1909:
17 lipca – pogrzeb Heleny Modrzejewskiej na Cmentarzu Rakowickim.
Stocznia Zieleniewskiego przekazała austriackiej policji i straży granicznej statek-holownik bocznokołowiec „Melsztyn” uzbrojony w działo 75 mm.
Czasopismo „Architekt” ogłosiło konkurs urbanistyczny na plan Wielkiego Krakowa.
1910:
13 stycznia – w Krakowie Feliks Nowowiejski skomponował melodię do wiersza Rota Marii Konopnickiej.
1 kwietnia – do Krakowa przyłączone zostały Zakrzówek, Dębniki, Półwsie Zwierzynieckie, Zwierzyniec, Czarna Wieś, Nowa Wieś, Łobzów, Krowodrza, Grzegórzki, Piaski, Olsza, oraz część Prądnika Białego i Czerwonego.
1 kwietnia – Rada Miejska Krakowa zakupiła grunty na Grzegórzkach w celu wybudowania Hali Targowej. Wokół hali wkrótce powstały sklepiki i kramy, tworzące plac handlowy działający do dziś.
23 kwietnia – rejestracja „Towarzystwa Strzelec”.
15 lipca – uroczyste odsłonięcie Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie.
19 października - do Krakowa przyłączono Bronowice Wielkie jako XXXVI dzielnicę katastralną.
6 grudnia – ukazał się pierwszy numer „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”. Pismo wychodziło do 1939 r.
Zmiana koryta rzeki Rudawy, płynącej dzisiejszymi ul. Piłsudskiego i Retoryka. Prace trwały do 1912 r.
W Niepołomicach pod Krakowem powstał 14-metrowy kopiec, usypany z okazji 500-lecia zwycięstwa pod Grunwaldem. Prace trwały do 1915 r.
Powstały Zakłady Cukiernicze Piaseckiego.
Liczba mieszkańców Krakowa w grudniu wynosiła 151 886, w tym wojska 9 368. W tym miesiącu zawarto 35 małżeństw, urodziło się 333 żywych dzieci, zmarło 365 osób.
1911:
29 stycznia – strajk studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego przeciw powierzeniu katedry socjologii Kazimierzowi Zimmermannowi (tzw. zimmermaniada).
1 kwietnia – do Krakowa przyłączone zostały Beszcz, Głębinów, Ludwinów i Dąbie.
6 października – powstanie pierwszej drużyny skautowej.
„Pierwszy zjazd miłośników ojczystych zabytków”, na którym sformułowano nowoczesne poglądy konserwatorskie.
1912:
3 marca – biskup krakowski Adam Stefan Sapieha odbył ingres do Katedry Wawelskiej.
31 marca – rozegrano pierwszy mecz na stadionie Cracovii.
1 kwietnia – do Krakowa przyłączony został Płaszów.
1 czerwca – w Krakowie otwarto Hotel Francuski.
22 czerwca – do Krakowa z Paryża przybył Włodzimierz Lenin.
Otwarcie pierwszego w Krakowie nowoczesnego kina „Wanda” w specjalnie wzniesionym budynku przy ul. św. Gertrudy 5. W tym samym roku otworzone zostało także kino „Uciecha”.
Towarzystwo Akcyjne Zieleniewski buduje odlewnię, bocznicę kolejową oraz stocznię rzeczną na Wiśle do produkcji parostatków i pogłębiarek.
Budowa kolejnych 3 parostatków dla Wisły i Sanu: „Tyniec”, „Wanda” i „Kopernik”.
Zakłady Zieleniewskiego wzięły udział w remoncie więźby dachowej wykupionego z rąk austriackich Zamku na Wawelu.
W związku z rozwojem lotnictwa Austro-Węgier powstało Lotnisko Kraków-Rakowice-Czyżyny.
Ukończenie budowy Szkoły Przemysłowej według projektu Sławomira Odrzywolskiego.
1913:
25 maja – w Krakowie śmiercią samobójczą zmarł Adam Bochenek, polski lekarz, autor wielokrotnie wznawianego podręcznika anatomii.
Włodzimierz Lenin wygłosił w lokalu Uniwersytetu Ludowego przy ul. Szewskiej 16 odczyt pt. „Ruch robotniczy w Rosji a socjalna demokracja”.
Powstała sieć oświetlenia ulicznego w Krakowie (z napięciem użytkowym 200 V).
Zakup Fabryki Maszyn księcia Lubomirskiego we Lwowie; fuzja z Pierwszym Galicyjskim Towarzystwem Akcyjnym dla Budowy Wagonów i Maszyn w Sanoku. S. A. L. Zieleniewski stała się pierwszym w zaborze austriackim przedsiębiorstwem wielozakładowym typu koncernowego.
Koncern Zieleniewskiego rozpoczął produkcję silników dwusuwowych „Elzeta” konstrukcji Edmunda Zieleniewskiego.
Wojciech Kossak, malarz, syn Juliusza Kossaka, został przewodniczącym Sekcji Samochodowej przy Krajowym Związku Turystycznym.
Oddano do użytku Most Krakusa.
1914:
16 kwietnia – został uroczyście otwarty Stadion Wisły Kraków.
Zebranie Rady Miejskiej nowej kadencji. W jej skład weszło 67 chrześcijan i 20 Żydów.
Magistrat wydał „regulamin dla komunikacji w stołecznym królewskim mieście Krakowie”. Przewidywał on ruch lewostronny. Zakazywano przejazdów „wszelkimi wozami i automobilami ciężarowymi” w obrębie Plant, z wyjątkiem ulic Franciszkańskiej i Dominikańskiej.
28 lipca – wybuch I wojny światowej.
Ciała ofiar zamachu w Sarajewie, następcy tronu Austro-Węgier arcyksięcia Ferdynanda i jego małżonki Zofii, przetransportowane zostały do Wiednia wagonem-lodówką firmy L. Zieleniewski.
3 sierpnia – powstała Pierwsza Kompania Kadrowa.
Józef Piłsudski ogłosił mobilizację polskich sił strzeleckich.
6 sierpnia – wymarsz z krakowskich Oleandrów Pierwszej Kompanii Kadrowej, w tym 13 pułku piechoty złożonego z miejscowych rekrutów („krakowskie dzieci”).
13 sierpnia – Władysław Belina-Prażmowski, członek Związku Walki Czynnej, późniejszy prezydent Krakowa, stworzył pierwszy szwadron w sile 140 ludzi.
16 sierpnia – powołano Naczelny Komitet Narodowy – reprezentację polityczną polskich stronnictw z Galicji i niektórych z Królestwa Polskiego.
16 listopada-grudzień – bitwa pod Krakowem: walki o Twierdzę Kraków. Ewakuacja urzędów i części ludności.
30 listopada/1 grudnia – po wkroczeniu wojsk rosyjskich w nocy do Wieliczki rozpoczęła się bitwa pod Krakowem.
1915:
3 kwietnia – wydanie zakazu malowania pisanek (zakaz zniesiono dopiero 19 marca 2008 r.)
19 maja – zatwierdzenie statutu Książęco-Biskupiego Komitetu Pomocy.
1 lipca – przyłączenie Podgórza do Krakowa, zakończenie procesu tworzenia Wielkiego Krakowa. Miasto obejmowało 46,9 km² i liczyło ponad 180 tys. mieszkańców.
4 lipca – na Moście Krakusa miało miejsce uroczyste połączenie Krakowa z Podgórzem, w którym wzięli udział prezydent Krakowa Juliusz Leo i ostatni burmistrz Podgórza Franciszek Maryewski.
1 grudnia – pod obeliskiem wzniesionym na wzgórzu Kaim pod Wieliczką dla uczczenia odparcia wojsk rosyjskich odbyła się uroczystość w rocznicę tego wydarzenia.
1916:
Utworzono miejski urząd opieki socjalnej dla inwalidów oraz wdów i sierot po poległych.
Powstała Krajowa Komisja Związków Zawodowych w Krakowie, podległa centrali w Wiedniu.
25 grudnia – zmarł Adam Chmielowski, powstaniec, malarz, zakonnik, opiekun ubogich.
1917:
Odkrycie najstarszej świątyni na ziemiach polskich podczas prac konserwatorskich na Wawelu. Odkryta została świątynia św. św. Feliksa i Adaukta pochodząca z przełomu X i XI w. Świątynia wykonana była z surowego łupanego kamienia.
Teren Lasku Wolskiego został wykupiony przez Komunalną Kasę Oszczędności i ofiarowany miastu Kraków.
Na Dębnikach powstała filia lwowskiej spółki „Automotor”.

[Lieselotte Augentrost]

Natalia przekroczyła konno granicę z Edelweiss, skąd skierowała się prosto do Jastrzębca. Poczuła się dziwnie, ponieważ, choć wprawdzie nie była zbyt dobrze znana w tym kraju, niektórzy rozpoznawali ją pod starym nazwiskiem, od którego zdążyła odwyknąć. Tak czy inaczej, w Jastrzębcu pozstanowiła pozostawić swojego wierzchowca. Ponieważ niewiele osób znała osobiście w Austro-Węgrzech, postanowiła napisać depeszę do niejakiego @Targersdorf Borisz , o którym @Heinz-Werner Grüner nie raz wypowiadał się w ciepłych słowach.

Szanowny Herr B. W Jastrzębcu pozostawiam Panu wiernego wierzchowca, przywiązanego do słupka przy drodze z Jastrzębca do Rzeszowa. To dobry koń, służył mi krótko, lecz wiernie. Proszę, by otoczył go Pan opieką. Z góry dziękuję w imieniu własnym i tego konia. NvLH P.S. Nazwałam go Pferdchen.

Po tym stanęła przy drodze i czekała na stopa, a ponieważ wielu kierowcom miłe jest towarzystwo dostojnych dam, ktoś w końcu zdecydował się zabrać Natalię do Krakowa.

Podziękowawszy uprzejmie za pomoc i dostarczenie walizek na Dworzec Główny Kraków, wsiadła do pociągu i już z bijącym sercem, czekającym na przygodę, wyruszyła do Salzburga…

[Ametyst Faradobus]

801 – 850 – Powstanie pierwszej osady otoczonej palisadą.

O kurde, skąd wy wiecie takie szczegóły?

[Moritz von Oranien-Nassau]

Z tego co pamiętam to z Wikipedii to przepisałem.

[Emeryt]

-Panie hrabio, pańska poranna poczta-wierny Istvan, w mundurze królewskiego huzara, stanął w drzwiach gabinetu hrabiego.
-Dziękuję mój drogi, kawy?-zapytał hrabia.
Istvan ciężko usiadł w fotelu i głośno siorpnął kawy.
-O liścik od damy- jak dziecko ucieszył się hrabia- Jak myślisz, czy jestem atrakcyjnym obiektem dla dam?-spytał swego adiutanata.
-Pan hrabia zapewne jest obiektem, może nawet atrakcyjnym - odparł dyplomatycznie Istvan- Ale sądząc z miny pana hrabiego, treść owego liściku jest dość …… nie przyjemna?
-Nie wszystko dobrze, pewna wysoko urodzona dama prosi mnie o przysługę, prosi o zaopiekowaniu się swym wierzchowcem, którego pozostawiła przy drodze z Jastczępca do Rzeszczowa- hrabia skaleczył język swoich przodków.
Istvan wyrwał liścik z rąk hrabiego.
-Jastrzębca do Rzeszowa! Mamy dam swojego agenta Jamesovica Bondovica. Panie hrabio coś tu śmierdzi!
-A tak śmierdzi- przyznał hrabia- To Twój mundur, bo mój liści od madam @Natalia von Lichtenstein pachnie kobiecymi perfumami.
-No to co robimy? zapytał Istvan i dyskretnie pociągnął nosem woń swego munduru.
-No co robi, odbieramy wierzchowca, a Bondovicowi przypomnij, ze płacimy mu niemałe pieniądzę.
-Oczywiście, że niemałe, my płacimy mu bardzo małe pieniądze-mruknął Istvan wybiegając z gabinetu, ale hrabia już nie słyszał tej ciętej riposty. Jak uczniak gapił się w liścik.

[Emeryt]

Na Dębnikach powstała filia lwowskiej spółki „Automotor”.

Mieszkałem kiedyś na Dębniakach, bardzo urokliwa dzielnica na przeciw Wawelu, blisko na Zakrzówek.

[Ametyst Faradobus]

I na Ceglarską.

[Emeryt]

I na Ceglarską.

Wasza Wysokość mieszka/mieszkał na Ceglarskiej?

[Ametyst Faradobus]

Nie, ale mieszka tam Ela Gawin - słynna fotograf. Ja rezyduję na Starym Podgórzu.