Muzeum Wojska

[Henryk von Groc]

Karabela

Lekka i często ozdobna szabla szlachty polskiej o otwartym jelcu i rękojeści ukształtowanej na wzór głowy orła, nie przeszkadzająca w walce. Doskonale sprawdzająca się w walce pieszej, stąd noszona często przy stroju codziennym, a zatem zwykle bogato zdobiona. Szabla była charakterystyczna dla sarmatyzmu - polskiej kultury artystycznej II połowy XVII i XVIII wieku. Broń wywodziła się z Turcji jednak w wyniku wielowiekowego użytkowania przez szlachtę polską uzyskała lokalny charakter. Polskie karabele należały do najlepiej wyważonych egzemplarzy broni białej. Otwarta rękojeść karabeli umożliwiała wykonanie słynnego "młyńca". Głowica rękojeści w kształcie dziobu orła pozwalała oprzeć oń mały palec podczas gdy kciuk spoczywał na grzbiecie trzonu. Szabla ta bardzo dobrze nadawała się do wykonywania cięć łukowych i przeciąganych.
Karabela jako "broń kostiumowa" szlachty polskiej upowszechniła się w XVIII wieku. Niektóre egzemplarze były bogato zdobione złotem, srebrem i drogimi kamieniami. Posiadanie karabeli tak nierozłącznie utożsamiało się z przynależnością do stanu szlacheckiego, że noszono je powszechnie, częstokroć z sentencjami grawerowanymi na głowni.

[Henryk von Groc]

Szaszka

To rodzaj niezbyt zakrzywionej, bezjelcowej szabli o rękojeści otwartej z rozdwojoną głowicą, przypominającą z profilu stylizowaną głowę ptaka. Szaszki używano głównie w Rosji. Broń ta powstała na Kaukazie wśród tamtejszych plemion, przyjęta została przez kozaków .

[Henryk von Groc]

Koncerz

Broń biała wywodząca się w prostej linii od miecza. Pojawiła się w XV wieku jednocześnie na Bliskim Wschodzie, Węgrzech i pograniczu francusko-niemieckim. W zależności od miejsca powstania rozróżnia się trzy typy koncerzy: Turecki, Węgierski i Zachodnioeuropejski. Pierwotnie koncerze z okresu XV-XVI wieku były bardzo zbliżone do mieczy (długość około 130 cm, prosty jelec, rękojeść mieczowa). W okresie XVI-XVII wieku stały się lżejsze i praktycznie przystosowane wyłącznie do kłucia (długość do 160 cm, półotwarta rękojeść i dodatkowo kulista głowica). W okresie XVII-XVIII wieku możemy mówić o najlżejszych typach koncerzy (rękojeść zamknięta typu szablowego). Broń ta używana była przez jazdę do walki z piechotą uzbrojoną w broń drzewcową (stąd jej długość) i tylko do walki z konia (troczony był pod lewym lub prawym kolanem jeźdźca).

[Henryk von Groc]

Rapier

Jest bronią białą o długiej, prostej i obusiecznej klindze, dłuższą od szabli. Jego początki sięgają wczesnego renesansu, kiedy to zrodziła się potrzeba broni noszonej "na co dzień" przez mieszczan. Był najpopularniejszą bronią Europy Zachodniej od XVI do XVII wieku. Broń ta była używana przez niektóre formacje wojska (arkebuzerów, rajtarów, dragonów i muszkieterów).
Wbrew obiegowym opiniom jest on stosunkowo ciężką i powolną bronią (jego waga porównywalna jest do późnych mieczy jednoręcznych) – wymagał od posługującego się nim szermierza sporej sprawności fizycznej. Mimo, iż początkowo na równi służył do cięć i sztychów (pchnięć), w drodze ewolucji jego znaczenie jako broni siecznej zanikło.

[Henryk von Groc]

Szpada

Broń biała służąca wyłącznie do kłucia. Powstała w latach 1620–1640 we Włoszech w wyniku przekształcania rapiera i szybko stała się bardzo popularną bronią we Francji i innych krajach Europy. Z czasem utraciła skomplikowany, rapierowy kabłąk rękojeści, a zyskała tarczkę ochronną. Od XVIII wieku traktowana jako broń przyboczna i część ubioru szlachcica (podobnie jak szabla w Polsce), dzięki czemu stała się lżejsza od niewygodnego rapiera. Waga szpady wynosiła około pół kilograma a długość 90 cm.

[Henryk von Groc]

Pałasz

Broń biała wywodząca się z krajów Bliskiego Wschodu. Przeznaczona do cięć i do sztychów, z prostą, długą i szeroką jedno lub obosieczną głownią. Pałasze posiadały najczęściej rękojeści w stylu szablowym, niektóre jednak posiadały rękojeści rapierowe. Broń bardzo popularna w XVIII i XIX wieku wśród ciężkiej i średniej jazdy (kirasjerzy oraz dragoni) jak i oficerów piechoty liniowej i lekkiej.

[Henryk von Groc]

Kordelas

Broń biała, długi prosty lub zakrzywiony jedno lub dwusieczny nóż. Znany od późnego średniowiecza, bardzo popularny w XVIII wieku w wojskach lądowych (zwłaszcza u saperów i artylerzystów) i w marynarce. Od wieku XIX już tylko jako broń myśliwska z głownią jednosieczną, nieznacznie zakrzywioną i zaostrzoną przy sztychu, przystosowany był też do cięcia. Niekiedy służył w wojsku piechurom jako broń boczna. Broni tej używano raczej do polowania niż do walki.

[Henryk von Groc]

Sztylet

Krótka, biała broń sieczna o prostej, cienkiej, ostro zakończonej trójgraniastej głowni i krótkim, prostym jelcu, przeznaczona do kłucia. Sztylet jest rodzajem noża. Rozpowszechnił się w okresie średniowiecza i renesansu, kiedy był wykonywany w całości ze stali.

[Henryk von Groc]

Broń Obuchowa
Kiścień

Rodzaj broni obuchowej używanej w średniowieczu, składającej się z drewnianego trzonka, do którego łańcuchem, sznurem lub rzemieniem przymocowano bijak, służący do zadawania ciosów przeciwnikowi. Zwany także mylnie korbaczem lub morgenszternem. Trzonki kiścieni mogły mieć różną długość, zwykle jednak wynosiła ona ok. 30–40 cm. Bywały też kiścienie ich pozbawione, w postaci kuli na rzemieniu, który owijano dookoła ręki. Bijak miał zazwyczaj postać stalowej kuli najeżonej kolcami, choć istniały też bijaki gładkie oraz wykonane z innych materiałów (szczególnie wczesne ich wersje): rogu, kości, brązu. Zdarzały się kiścienie o 2 lub nawet 3 bijakach, każdym zawieszonym na własnym łańcuchu.
W średniowiecznej Europie kiścienie pojawiły się wpierw na Rusi (ok. X w.), przejęte od koczowniczych ludów ze wschodu. Od XI w. były używane w Europie Zachodniej, okres największej świetności tej broni przypada na wiek XV. Kiścienie używane były zarówno przez jazdę jak i piechotę, choć sposób walki tą bronią, wymagający szerokich zamachów, wykluczał użycie kiścienia przez piechotę walczącą w szyku zwartym.

[Henryk von Groc]

Nadziak

Nadziak często zwany obuszkiem to broń obuchowo-sieczna przypominająca z wyglądu młotek o drewnianym lub stalowym stylisku i stalowej głowicy z jednej strony tępej (prostokątnej, kwadratowej lub w formie głowicy buzdygana) lub siekierki, a z drugiej zaopatrzonej w ostry, często zakrzywiony kolec nazywany dziobem. Broń ta służyła do rozbijania lub przebijania (w zależności, która stroną głowicy uderzano) zbroi i hełmu przeciwnika. Nadziaki używane były od XV do XVII wieku. Wchodziły m.in. na wyposażenie husarii, choć nie były zbyt popularną bronią tej formacji. Funkcjonował także jako oznaka poruczników jazdy narodowego autoramentu.